BAĞIMLI ANNELERİN ÇOCUKLARI DA BAĞIMLI OLUYOR

Füsun Saka

Kimi zaman çevremizde gördüğümüz bağımlılık sorunu yaşayan insanlar aslında bağımlı annelerin yetişkin çocuklarından başkaları değil.  Sevdiği insanları kaybetmektense ölmeyi bile tercih edecek olan bu insanlar, psikiyatrinin acil vakaları olarak da adlandırılıyor çünkü çektikleri acı fiziksel acılardan bile fazla olabiliyor ve bu acılarını dindirebilmek için intiharı deneyebiliyorlar.

Konuya ilişkin olarak konuşan Psikiyatr Doç. Dr. Bengi Semerci, doğduklarında çevreleriyle hiçbir ilişkisi olmayan bebeklerin ikinci aydan itibaren çevresindeki diğer şeyleri fark etmeye başladıklarını ve özellikle de kendisine bakım veren birinci kişiyi tanıdıklarını belirtiyor. Semerci, "Bu anne de olabilir, başkası da olabilir ve bu varlığı kendisinin bir uzantısı gibi algılar" diyor. Semerci'ye göre; 6 aylık gelişim dönemi, bebeğin hayatındaki en önemli dönem. Bu dönemde bebeklerin kendilerine yönelik bir duyguları da (sevinmek, gülmek gibi)  olmuyor ve kendisine kim bakıyorsa, o bakan kişinin duygularını ayna gibi yansıtıyor. Sonrasında bebek, kendi getirdiği özellikler ve yansıttığı duyguları karıştırarak kendine ilişkin bir ruhsal sistem yaratıyor. İşte bu noktada bebekle anne arasında kurulan ilişki, annenin bebeğin dilinden anlaması çok önemli. Çünkü bebekler kendisine bakan kişinin onun dilinden anlayıp anlamadığını fark ediyor. Semerci, "Anne ile bebeğin bağlanma noktasındaki bu ilişki boyutuna attachment(bağlanma) boyutu diyoruz. Bu noktada bebek ve anne arasındaki ilişki sağlıklı gelişmezse ileride ruhsal sorunlar oluyor" diyor.

Bağlanma sorunu

Semerci, bağlanmanın gerçekleştiği zamanda, annenin yitirilmesinin ciddi sorunlar yaratacağına dikkat çekiyor ve şunları söylüyor. "Anne yoksunluğu bebekte, bebeklik depresyonu yaratır. Beslenme bozukluğu meydana gelir. Ancak, anne geri gelirse, bebek de geri döner. Anne geri gelmezse bu çocuklar depresif olma eğilimine girer. Mesela, yuva çocukları böyledir. Tam tersi olan durumlarda da mesela anne ve bebek arasında bazen bağlanma sağlanamayabilir. Çünkü anne bebeğin doğumuna yani anne olmaya hazır değildir veya ciddi bir ruhsal sorunu vardır ve bebekle ilgilenemez, ayrıca anneye çok karışan olabilir ve şaşkına döner o zaman anne-bebek arasında bağlanma olmadığı takdirde bunun bebeklerin ruhsal gelişiminde olumsuz etkisi olabilir. Bu bebekler yetişkin olduklarında davranış bozuklukları sergileyebilirler, ilişki kurma sorunları olabilir, sosyal ilişki kurmada sıkıntı yaşarlar, başkalarının onları anlamadığını düşünürler, kendileri de diğer insanları pek anlamaz ve  en önemlisi temel güven duygusunu alamadıkları için kendileri dahil kimseye güvenmezler. Ve temel güven duygunuz yoksa, depresyon başta olmak üzere her türlü ruhsal soruna kapı açılıyor. İçe kapanma, çevreden kopma, yanlış ilişkiler kurma gibi sorunlar başlıyor. Kendini yetersiz, beceriksiz görme gibi durumlar gelişiyor. Bu kişiler her türlü yönlendirmeye açık oluyor.

İki temel fark

Aslında bu çocuklar büyüdüklerinde iki temel farklı eğilim gösteriyor. Bir kısmı ilişki kuramayıp tamamen kendine dönük oluyor, selamı bile zor veren insanlar haline geliyor. Bir kısmı da çok fazla insanla ve sorgulamadan ilişki kuruyor.

Semerci'ye göre; Bağlanmayı başarsa bile bireyselleşmeyi yapamayan çocuklar da bağımlı hale geliyor ki bu çocuklar anneye çok bağlı,  onsuz bir şey yapmak istemeyen çocuklar oluyor.

Bağlanma bozukluğu ve erişkinlik dönemi

Psikiyatr Dr. Serdar Serdaroğlu ise bağlanmanın ikili bir iletişim biçimi olduğuna dikkat çekiyor. Serdaroğlu, "Bir bebek yaşamak için anneye ihtiyaç duyar ki, bu bağlanmadır ve anneyi görünce rahatlar. Diğer taraftan da bağlanmanın karşı kutbu vardır. Burada bakıcı olan,  hayatta kalmasını sağladığı kişiye özel duygular besler. Bu da bağlanmanın diğer bir şeklidir. Bebeklik döneminde, bağlanma duygusu olmasaydı, aşk da olmazdı" diyor.

Ancak Serdaroğlu'na göre; aşkın bazı şiddetli biçimlerinde bağlanma, tıpkı bebeklik dönemindekine benziyor. Bu durumda ancak  sevdiğiniz kişi varsa hayattan zevk alabilir, yaşayabilir olduğunuzu hissediyorsunuz. Yaşamak için öbürünün varlığı gerekiyor ve üstelik bağımlı aşık  terk edildiğinde ya da aşık olduğu kişi artık onu istemediğinde oksijensiz kalacak gibi oluyor.

Peki ama bu tablo, ne tür bir bebeklik geçiren yetişkinlerde oluyor? Serdaroğlu'nun ve  psikiyatr Dr. Armağan Samancı'nın bu konudaki cevapları çok net, "İlk baştaki bağlanma süreçleri sağlıklı değilse, çocuk anne tarafından terk edileceği gibi bir duygu yaşamışsa,  her sevgi ilişkisinde kaybetme duygusu yaşar. Kendisine mutluluk verecek olan bir şeyi kaybetme endişesi ile içine girer." Serdaroğlu konunun devamında şunları söylüyor.  "Çocuğunun bağımlılığına ihtiyaç duyan, çocuğun sevgisinin kendisine ait olmasını isteyen anneler buna neden olur. Bu çocukların, ileriki yaşlarda bağlanma duyguları tetiklenir. İlişkilerinin kötüye gittiği anlarda korkunç bir sıkıntı hissi başlar, anksiyete(iç sıkıntısı-kaygı) atakları, intihar ve depresyon riski doğar. Sevdiğinden kopma halinde gerçekten fiziksel acı duyar bu kişiler. Karşısındakini sürekli olarak arayarak rahatsız eder çünkü onun sesini duymak, her şeye rağmen o kişiyle yaşadığı eski güzel günlerini anımsatır. Bu aramalar sonucunda,  eskiden onu rahatlatan ses, artık olumsuz bir şey söylerse istenmediğini hissettikçe sorunlar büyür. Alkol alımı artar, rahatlatıcı maddelere ihtiyaç duyar bazen de iyi olunan zamanlar aklında kalsın diye karşısındaki öldürebilir bile. Psikiyatrinin acil olduğu durumlardan biri budur. Kişi bu acıyı kesinlikle rahatlamaz ve kesinlikle terapi gerekir."