Çocukları ihmal etmeyin

Ergenlik öncesi kız çocuklarının % 25, erkek çocuklarının ise % 15’i cinsel istismara uğruyor.

Çocuk istismarı her toplumda, toplum sağlığı için önemli bir risk oluşturacak ölçüde sık görüldüğü bilinmektedir. Öyle ki bu sayı % 10 dolayında olduğu istatistiklerle ortaya koyulmuştur. Ergenlik öncesi kız çocuklarının % 25, erkek çocuklarının ise % 15 inin en az bir kez cinsel istismara uğradığı raporlanmıştır. NPİSTANBUL Hastanesi bilimsel eğitim toplantılarının bu haftaki oturumunda “Çocuk istismarı ve ihmali” ni konuştu.

NPİSTANBUL Hastanesi bilimsel eğitim toplantılarına hızla devam ediyor. NP GRUP bünyesindeki doktor ve psikologların bir araya gelmesiyle gerçekleştirilen toplantıların bu haftaki konusunu çocuk istismarı ve ihmali oluşturdu. Dünya genelinde çocuk istismarı ve ihmalinin toplum sağlığı açısından risk oluşturacak oranda olduğuna dikkat çeken NPİSTANBUL Hastanesi Çocuk Ergen Psikiyatristi Dr. Nüket İşiten önemli istatistiki bilgileri paylaştı. Yaptığı sunumda İşiten; ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ Anne, baba veya çocuğun bakımı, sağlığı ve korunmasından sorumlu kişilerin giriştiği veya girişmeyi ihmal ettiği eylemler sonucunda çocuğun her türlü fiziksel, ruhsal, cinsel veya sosyal açıdan zarar görmesi, sağlık ve güvenliğinin tehlikeye girmesi olarak tanımlanabilir. İstismar ve ihmal evde veya kurumlarda (kreş, okul, yetiştirme yurtları, iş yerleri, cezaevi, hastane) olabilir. İstismarı aktif bir olgu olarak niteleyebiliriz, anne-baba ya da bakıcının çocuğu zarar verici deneyimlerle karşı karşıya bırakması. İhmal, anne-babanın ya da bakıcının çocuğa bakma ve koruma yükümlülüklerini gereğince yerine getirmeme sonucu ortaya çıkar ve pasif eylem sonucu gelişir.

ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ TİPLERİ

• - Fiziksel Çocuk İstismarı
• - Cinsel Çocuk İstismarı
• - Duygusal Çocuk İstismarı
• - Çocuk İhmali
• - Fiziksel
• - Cinsel
• - Duygusal

FİZİKSEL ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ

Bir erişkinin itaati sağlama, cezalandırma ya da öfke boşaltma amacı ile elle-aletle çocuğun herhangi bir yerinde iz bırakacak şekilde şiddet uygulayarak çocuğa bir zarar vermesidir. Oluşan lezyonlar, kızarıklık ve morluk, yanık, kırık, kafa içi yaralanma, göz lezyonları, karın ya da göğüs içi organ yaralanması biçiminde olabilir.

FİZİKSEL İSTİSMAR VAKALARINA YAKLAŞIM

Fiziksel istismar vakalarında uygun tıbbi, cerrahi ve psikiyatrik tedavi birlikte yapılmalıdır. Fiziksel istismara uğrayan çocukların kardeşlerinin %20’sinde fiziksel istismar bulguları olduğundan, kardeşlerin de 24 saat içinde muayene edilmeleri gerekir. Gerekirse anne-babanın psikiyatrik değerlendirilmesi de yapılmalıdır. Çocuk ve aileye uygun psiko-sosyal yaklaşımın yapılamadığı durumlarda eve gönderilen vakaların % 5’i öldürülmekte, % 25’i yeniden ağır travmaya uğramaktadır. UNICEF  fiziksel istismarı, kazara olmayan, yasaklanmış, çocuğa acı veren, gelişimi ve işlevselliğinde sürekli zarara yol açabilecek şiddet hareketleri olarak tanımlamıştır.

CİNSEL ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ

Çocuğun kendisinden en az 4 yaş büyük bir kişi tarafından cinsel haz alma amacıyla zorla ya da ikna edilerek cinsel etkileşime maruz bırakılmasıdır. Cinselliği kışkırtan konuşmalardan, cinsel organ teşhirciliği, çocuğu cinsel ilişki ya da pornografi malzemesi yapmak, tecavüz ya da enseste kadar değişen eylemler...

DOĞRULAR - Çocuklar bu konuda genellikle yalan söylemezler. İlk kural çocuğa inanmak olmalıdır. - Bir kez olan ya da tekrarlayan cinsel istismar çocuğun ruhsal ve fiziksel sağlığı açısından ciddi derecede zarar vericidir. Kurbanlar her sosyo-ekonomik ve her sosyo-kültürel gruptan gelen kız ve erkek çocuklardır. - Olayın olduğu yer genellikle ev, okul, ev ile okul arasındaki yol gibi çocuğun içinde bulunduğu yakın çevresidir - Olguların % 80-95’inde fail 20-40 yaşları arasında, kurban tarafından tanınan, evli ve çocuklu erkeklerdir

YANLIŞLAR

• Çocuklar cinsel istismarı hayal güçlerinin genişliği nedeniyle uydururlar.
• Olayı provake eden çocuklar, şirin ve cazip kız çocuklar, evden kaçan çocuklar, ihmal edilmiş çocuklar potansiyel kurbanlardır.
• Parklar, genel tuvaletler, ıssız sokaklar, karanlık yerler, boş inşaat sahaları tehlikeli bölgelerdir.
• İstismarcılar genellikle yaşlı ve yabancı erkeklerle sokaktaki hırpani serserilerdir

DUYGUSAL ÇOCUK İSTİSMARI

Çocuğun iç görüsünü ya da duygusal bütünlüğünü bozan  her tür kronik eylem ya da eylemsizliktir. Çocukla sürekli alay etme, aşağılama, çocuktan kapasitesinin ötesinde aşırı beklenti içinde olma, aşırı koruma, bağımlı kılma, aşırı otorite, çocuğun davranışlarıyla uyumsuz aşırı cezalandırma, iz bırakmasa da yüze şiddet uygulama gibi eylemler yanı sıra çocuğu terk etme, gereksinimleriyle ilgilenmeme, yok sayma, çocuğun iletişim çabasına tepkisiz kalma da eylemsizlik biçiminde duygusal istismar biçimleridir. Cinsel çocuk istismarı ve kronik fiziksel çocuk istismarı kaçınılmaz olarak duygusal zararlara yol açar.

ÇOCUK İHMALİ

Çocuğun beslenme, barınma, giyim, hijyen, oyun, eğitim, güvenlik ve sağlık hizmeti sağlama görevinin red edilmesi ya da yerine getirilmemesidir. Fiziksel ve duygusal  sağlığa bilinçli ve isteyerek zarar verildiği takdirde aktif ( buluntu bebeklerde olduğu gibi); bilgisizlik, olanaksızlık, umursamazlık gibi nedenlerle oluşursa pasif çocuk ihmalinden söz edilir.

İhmal Fiziksel, Cinsel Ve Duygusal Olabilir İstismar ve ihmal riskini artıran etmenler, gelişimsel sorunlarla ilgilidir. İstismar eden ana-babaların özellikleri, bunların yaygın toplumsal sorunları ve ailedeki fiziksel ve ruhsal hastalık oranının yüksekliği çocuğun gelişimini tehlikeye atar. İstismar ve ihmal aile ve çocukta risk faktörleri olması durumunda daha sık görülmektedir. Fiziksel istismar, tanımlanması ve belirlenmesi en kolay olanıdır. Duygusal istismar daha karmaşıktır. Saatlerce kilit altında tutulmuş veya sürekli sözel saldırıya uğramış çocukta kırık kemikler veya çürükler görülmez. Bununla birlikte çocuğun büyümesi, gelişimi ve davranışları olumsuz biçimde etkilenebilir ve bu bizi olası bir istismar konusunda uyarır. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 1989 yılında kabul edilen “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme” nin 19. Maddesi; “Devlet, çocuğu, ana-babanın ya da çocuğun bakımından sorumlu başka kişilerin her türlü kötü muamelesinden koruyacak, çocuk suistimalini önleyecek ve bu tür davranışlara maruz kalan çocukların tedavisini amaçlayan sosyal programları hazırlayacak yasal, idari, toplumsal, eğitsel bütün önlemleri alır.”

ÇOCUK İSTİSMARI NEDEN ÖNLENMELİDİR?

Hem tedavi edici sağlık hizmetini hem de önleyici-koruyucu sağlık hizmetini ilgilendirmektedir. Çünkü yaş grubu dikkate alındığında, pek az hastalık Çİ kadar görülmektedir. Bu sağlık sorunu önlenmediği takdirde; anlatılacak korkunç boyutlarıyla tek tek bir fatal ve morbid olgulardan başka, bu hasta bireylerin toplumda yarattığı etkilerle tüm toplumun da duygusal olarak hasta olmasına yol açmaktadır.

ÇOCUK İSTİSMAR VE İHMALİ NEDEN ÖNLENMELİDİR?

• - Çok sık görülen ve toplum sağlığını bozan bir hastalıktır.
• - Sonuçları son derece ciddidir.
• - Ölüm % 0.1-10
• - Çocuklarda ikinci en sık ölüm nedeni fiziksel istismardır
• - Şiddete bağlı ölümlerin % 40 ı aile içi şiddete bağlıdır.
• - Yineleme
• - Morbidite ve kalıcı hasar%65 cerrahi girişim,%25-30 sekelli
• - Duygusal hasar PTSB, Depresyon, Kişilik Bozukluğu
• - Eğitim başarısızlığı
• - Suça fuhuşa eğilim
• - İlerde istismarcı olmak

EPİDEMİYOLOJİ

• Çocuk istismarı her toplumda, toplum sağlığı için önemli bir risk oluşturacak ölçüde sık bulunduğu bilinmektedir.
• Toplum içinde gerçek sıklığın % 10 dolayında olduğu gösterilmiştir.
• ABD de 1 yıl içinde 3 milyon 100 bin çocuk Çİ kuşkusu ile rapor edilmektedir.
• Acil servise baş vuran pediatrik travmaların % 10 nun,
• 3 yaş altı ekstremite kırıklarının % 25-50 sinin,
• 2 yaş altı kafa travmasına bağlı kafa içi kanamalarının %25 inin Çİ bağlı olduğu gösterilmiştir.
• Ergenlik öncesi kız çocuklarının % 25 , erkek çocuklarının % 15 inin en az bir kez cinsel istismara uğradığı;
• ABD de her yıl en az 100 bin 500 bin çocuğun cinsel istismar nedeniyle rapor edildiği, gerçek rakamın ise bundan daha fazla olduğu bilinmektedir.

FİZİKSEL İSTİSMARA UĞRAYAN ÇOCUKLARDA PSİKOPATOLOJİ

• - Anksiyete bozuklukları
• - Depresyon ve düşük benlik saygısı
• - Artmış agresyon
• - Paranoid tepkiler ve güvensizlik
• - Kognitif ve gelişimsel fakirleşme
• - Merkezi sinir sistemi bozukluğu

EBEVEYNLERDEKİ PSİKOPATOLOJİ

- Karşılaştırmalı çalışmalar istismar eden ebeveynlerde psikopatoloji insidensinin arttığını bildirmektedirler. Ancak bu çalışmalar tedavi için başvuran vakalara dayanmaktadır. Bu çalışmalarda ebeveynler depresif, agresif, artmış bedensel kaygıları olan, hedef çocukla etkileşimde dengesiz davranışlar gösteren, daha fazla fiziksel ve verbal agresif davranışları olan, kişiler olarak bulunmuştur. - Genellikle anneler depresif bozukluğa sahipken, babalarda alkolizm, antisosyal kişilik bozukluğu veya labil kişilikler bildirilmektedir. İstismar edilen çocukların annelerinde, istismar edilmeyenlere göre daha fazla madde kötü kullanımı bulunmuştur. - İstismar edilmiş çocukların 1/3 ünün kendi çocuklarını istismar ettiklerini savunmaktadırlar. Aynı yazarlar bir destekleyici ebeveyn, destekleyici eş ilişkisi, daha az sıkıntılı yaşam bu istismarın nesilden nesile geçmesini engelleyen tamponlar olduğunu iddia etmektedirler.

FİZİKSEL İSTİSMARA UĞRAYAN ÇOCUKLARDA KLİNİK;

• Fiziksel istismara uğrayan çocuklar yetişkinlerle temas kurmaktan kaçınırlar. Genellikle bir yetişkinin kendilerine dokunmasından ve yaklaşmasından ürkerler. Anne ve babalarından belirgin şekilde korkarlar; çevreyi dikkatle inceler, kolaylıkla yalan söyleyebilir; korku verici durumlar karşısında bile tepkisiz kalabilir; kolay kolay ağlamazlar. Bu çocuklar başka bir çocuğun ağlamasını duyduklarında hemen endişelenirler.
• Davranışlarında aşırılık görülür. Aşırı saldırgan veya aşırı içe dönük ve çekingen olabilirler.
• Yetişkinlerin ilgisini çekmek için kolayca olumsuz ve yanlış davranışlar gösterebilir; fark gözetmeksizin herkesten sevgi bekleyebilirler. Kişilerle yüzeysel ilişki kurar ve ev ortamından uzak olmayı tercih ederler.

FİZİKSEL İSTİSMARIN DEĞİŞİK KLİNİK BULGULARI

• - Ekimozlar (en sık görülen klinik durumdur), vücutta şişlikler ve yara izleri,
• - Kemik ve eklem hasarları ( iki yaş altındaki kırıkların yaklaşık dörtte birini çocuk istismarı olguları oluşturmaktadır).
• - Yanıklar ve kaynar su ile haşlanmalar,
• - Kafa travması, beyin ve göz hasarları ( en sık ölüm nedenidir),
• - Karın travması,
• - Zehirlenmeler,
• - Gelişme geriliği,
• - Nedeni belli olmayan ölümler”

Şaban Özdemir (NPİSTANBUL)