Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) dikkatsizlik, aşırı hareketlilik ya da dürtüsellik belirtilerinin görüldüğü, psikososyal alanda bozulmanın olduğu nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB belirtileri dikkatsizlik ve hiperaktivite/dürtüsellik olarak iki alanda görülebilir.

Fakat DEHB teşhisi koymak için, dikkatsizlik ya da aşırı hareketlilik belirtilerinin çocuğun gelişim dönemine uygun olmaması gerekir. Sonyılarrda . çocuklarda en sık teşhis edilen psikiyatrik bozukluktur. Türkiye’de ise her 20 çocuktan bir tanesinde DEHB görülmektedir.

Başlangıcı genellikle üç yaş civarındadır, fakat tanı genellikle gerekli eğitimin başlaması ile birlikte ilkokul yıllarında konmaktadır. DEHB tanısı konulabilmesi için belirtiler 12 yaş öncesinde başlamış olmalıdır.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Belirtileri Nelerdir?

Aşırı hareketlilik belirtileri:

Sırayı beklemede zorluk çekme, başkaları konuşurken onları bölme ve bir yerde uzun süre oturamama olarak sayılabilir.

Dikkat eksikliği belirtileri:

Verilen bir görevi tamamlamada zorluk yaşama, yönergeleri takip edememe, dinlemiyormuş gibi görünme, eşyalarını kaybetme, sakarlıklar, zihinsel çaba gerektiren etkinliklerden hoşlanmama ya da kaçınma, dikkatsizce hatalar yapma ve detaylara dikkatini verememedir.

DEHB belirtileri genellikle stres altında, kişinin alışık olmadığı durumlarda, yapılması gereken işlerin karmaşık olduğu durumlarda şiddetlenir.  

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedenleri Nelerdir?

İkiz, evlat edinme ve aile araştırmalarına dayanan genetik araştırmalar göstermektedir ki,    DEHB tanılı çocukların anne babalarında DEHB olması riski 2 ile 8 kat fazladır. DEHB tanılı kişilerin hem anne babalarında hem de kardeşlerinde DEHB riski yüksektir. Genetik yüklülük, doðum öncesi ya da sonrasında ortaya çıkan travmalar ve diğer etkenlere bağlı beyinde oluşabilecek çok çeşitli bozukluklar sonuçta benzer davranışsal belirtilere neden olabilirler. Belli davranış biçimleri belli bir süre boyunca bir arada görüldüğünde bu durum ‘bozukluk ya da sendrom’ olarak adlandırılabilir. Sebepler farklı olmakla birlikte ortaya çıkan tablo aynıdır, bu ndenle durumu düzeltmeye yönelik yaklaşımlar aynıdır.

DEHB tanısı sadece tek bir ortamdaki davranışlarla değil birçok kaynaktan elde edilen bilgilerin toplanması ve incelenmesiyle konur. Çocuğun hem ev hem okul ortamıyla ilgili bilgi alınır, okul ve öğretmenlerle iletişime geçilebilir.Devamlı hareket halinde olma, sürekli zıplama, isteklerini erteleyememe gibi aşırı hareketlilik, dürtüsellik ve dikkatsizlik sorunların nasıl ve ne zaman başladığı, şu anki sorunların neler olduğu belirlenir.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Tanısı Nasıl Konulur?

Bir çocuğa DEHB çocuksa çocuk-ergen psikiyatri uzmanı tarafından tanı konulmalıdır. Psikiyatrik muayenede yaplan gözlem, aile ve çocukla yapılan görüşmeden alınan etraflı anamnez tanı koymak için en temel yöntemdir. Ayrıca anne-baba, öğretmen ve çocuk tarafından doldurulan bazı psikolojik testler ve soru formları da tanı koymada kullanılabilir. Bilgisayar yardımıyla da yapılabilen hafıza ve dikkat ölçmeye yönelik bazı kognitif testler tanıya yardımcı olmak için uygulanır.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

DEHB tedavisinde ilk adım bu hastalık hakkında ailenin bilinçlendirilmesi, nasıl bir tedavi izleneceği ve tedavi olunmadığı durumlarda ne gibi sorunlarla karşılaşılacağı hakkında bilgi verilmesidir. DEHB tedavisinde hastanın yaşı önemlidir eğer tedavi gören kişi çocuk ve ergen ise ailenin de tedaviye katılması tedaviye olumlu katkı sağlayacak ve iyileşmenin hızını artıracaktır.

Uzman tarafından verilecek olan ilaçlar da tedavi için oldukça önemlidir. Çocuğun ilaçlar sayesinde dikkat ve konsantrasyonunda artış ve eğitim hayatında düzelme, hareketliliğnde azalma ve sosyal hayata uyumunda artma gözlemlenebilir.

Aileler bazen yanlış edindikleri bilgilerle çocuklarda psikiyatrik ilaç kullanımının yanlış olduğu düşüncesine kapılabilirler. Eğer doğru bilgiler aileye verilirse ve ilaç kullanılmamasının olası kötü etkilerinden etraflıca bahsedilirse bu direnç kolaylıkla aşılabilir.

Özellikle tedavide geç kalınmış, ergenlik dönemindeki ve davranım bozukluklarının da eşlik ettiği DEHB’de terapide tedaviye eklenmelidir. Boşanmış aile gibi problemli aile ortamındaki çocuklar için aile terapisi önemli olabilir

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Tedavi Edilmezse Ne Olur?

DEHB tedavi edilmezse, ergenlik ve erişkinlik döneminde sorunlar çoğu kez devam eder. İlerideki yaşlarda riskli davranışlarda bulunma, sigara, alkol ya da diğer bağımlılık yapan maddeleri kullanma, istenmeyen hamilelikler, dikkatsizce araç kullanma ve kaza yapma oranları daha sıktır. Akademik başar oranları, iş başarısı,  evlilik ve sosyal hayata başarı oranları düşer.Bu durum sorunların daha da ağırlaşmasına ya da karmaşıklaşmasına yol açar.

Yrd. Doç. Dr. Melek Gözde Luş'tan randevu almak için: