DİL VE KONUŞMA GELİŞİMİ

Hürriyet

Belki hayatınızdaki en mutlu gününüzdür çocuğunuzun ilk konuşmaya başladığı an. Ağzından çıkacak herhangi anlamlı bir kelimeyi duyabilmek için fırsat kollarsınız durmadan. Konuşabilmek; insan olmanın, bir birey olmanın ayrıcalığıdır çünkü. Çocuğunuzun da dil gelişimde belirli evreler var.

Hayatla, çevremizle iletişim ve bağımızı sağlayan en önemli araçtır dil. Dil gelişimi de düşünebilmenin ön koşuludur ve düşünebildiğimiz ölçüde insanızdır. Psikolog Mürvet Ülkü dil için: "Düşünceleri ifade etme aracı olarak kullandığımız sembolik bir araç olan sözel dil, akciğerden gelen havanın boğaz, ağız ve burun yolunda şekillenmesi sonucunda oluşan seslere dönüştürülerek karşımızdaki insan(lar)ın kulakları tarafından alabilecekleri bir biçime dönüştürülmesi işlemi olarak tanımlanmaktadır pek çok çalışmada." diyor ve devam ediyor:

Doğduğumuz anda dünyaya ilk seslenişimiz ağlama ile olmaktadır. Aslında konuşmanın da ilk alıştırması böylece başlamış olur. Bebeğiniz ağlarken ya da sızlanırken bile, konuşma için gerekli olan bazı alıştırmaları yapmış olur. Bunlar kısa ve derin soluk alışlar, daha uzayan soluk verişlerdir ve konuşmanın temelini oluştururlar. Bebeğinizde ağlama esnasında seslerin çıkarılması için gerekli dudak, çene ve dil hareketlerini tekrarladığı görülür, çünkü böylece ses ve solunumu düzenleme becerisini geliştirirler.

Sesli uyarıcıları bol çevrede yetişen bebeklerde daha fazla seslenme etkinliğinde bulunma ve çeşitli sesler çıkarabilme daha çok görülmektedir. Konuşma için özel tek bir organ yoktur. Konuşma birçok organın birlikte eş güdüm içerisinde çalışmasıyla oluşan bir iletişim sürecidir ve zamanla otomatik duruma gelir. İnsanın sonradan kazandığı, öğrendiği bir beceridir. Bu öğrenme genellikle taklit yoluyla olur. Bu nedenle çocuklar genellikle yakınlarından ve özellikle annelerinden konuşmayı öğrenirler.

Genel anlamda dil gelişim aşamalarına bakacak olursak;

0–2 yaş bebeğin dil gelişim özellikleri:

• Bebeğiniz ilk aylarında sese karşı tepki verir ve agulama şeklinde sesler çıkarır. Müzik ve konuşmalara karşı tepki verir. Kendi kendine bazı heceleri tekrarlar.

• 3–5. aylara gelince ise, daha uzun ve devamlı sesler çıkartır. Kendisi ile konuşulduğunda sesler çıkartarak tepki verir ve ağladığında eğer siz onunla konuşursanız rahatlar. Sizinle yine agulama şeklinde iletişim kurar.

• 6 aydan itibaren de tonlamaları çok iyi ayırt edebilir. Belirgin heceler çıkarabilir, (ba-ba-ba veya da-da-da-da şeklinde) bu heceleri arka arkaya sıralayabilir, neşeli ya da kızgın tonlamalara karşılık verebilir. Kendi başına kaldığında seslendirme faaliyetlerine devam edebilir.

• Bebeğiniz 9 aylık olduğunda, duymuş olduğu sesleri tekrarlayabilirler. 12. aya doğru ise "baba" gibi birbirini tekrar eden heceleri birlikte söyleyebilir.

• 12. aydan itibaren ise bir veya daha fazla kelimeyi doğru anlamıyla kullanır, duydukları sesleri taklit etmeye çalışır, bir şey istendiğinde anlayıp yerine getirebilirler. Öğrenme hızlı gerçekleşir, kendisine öğrettiğiniz kelimeleri kendi kendine tekrar etmeye çalışır. Tanıdıklarının isimlerini bilir ve sorulduğunda ona doğru yönelebilir veya gösterebilir. Duygularını da kendi ifadeleri ile anlatmaya çalışabilir. Verilen basit komutları yerine getirir, "Topu al.", "Kitabı bana getir.", "Gözlerini göster." gibi.

Çocuğunuzun bu dönemde kelime hazinesi, ortalama 5–20 kelime arasındadır.

2–4 yaş arası çocuğun dil gelişim özellikleri:

• Bebeğiniz iki yaşından itibaren birkaç kelimelik cümleler kullanmaya başlayabilir. Dolayısıyla kelime hazinesi de artmaya başlar ama henüz konuşurken çok akıcı olamaz. Kendi ismini söyleyebilir ve tanıdığı yetişkinlerle sohbet edebilir. 2 yıl boyunca dilde büyük ilerlemeler kaydeden çocuğunuz, bu yaşta ortalama 200 kelimelik bir dağarcığa sahiptir.

• Çocuğunuz 3 yaşından itibaren konuşması iyice gelişmiştir ve kelime hazinesi artmıştır ve yaklaşık 1000 kelimelik bir dağarcığa sahiptir. İsmini, yaşını, ezberlediği şarkıları rahatlıkla söyleyip, sizinle ve çevresiyle sohbet edebilir. Bu yaşlarda çocuklar genelde merak ettikleri her şeyle ilgili sorular sorarlar, yeni bilgiler öğrenmeye meraklıdır ve dünyayı sorularla keşfetmeye başlar. Bu dönemlerde çocuğunuzla çok keyifli sohbetler yapabilirsiniz.

• 4 yaş çocuğu artık çeşitli kavramları öğrenmeye başlamıştır, (sayı-renk-şekil gibi.) nesneleri ve insanları kolaylıkla isimlendirebilir, özellikle "Neden?" ile başlayan çok soru sorarlar.

4–6 yaş arası çocuğun dil gelişim özellikleri:

• Çocuğunuz 5 yaşından itibaren ise uzun cümleler kurabilir, uzun cümleleri tekrar edebilir ve dilbilgisini doğru kullanmada da başarılıdır.

• Artık uzun sohbetlere katılabilir, öğrendiği kavramlara yenisini ekler, zaman kavramlarını bilir ve konuşma içinde kullanabilir. (Bugün, yarın, akşam gibi.)