ETKİ-TEPKİYLE AKIL SAĞLIĞI

KATHERINE ELLISON / THE NEW YORK TIMES

 17 EKİM 2010

Beyninizi sakinleştirici sesler ve patlayan yıldız veya bir çiçek tarlası gibi güzel görüntülerle cesaretlendirebilirsiniz.

Bir sandalyede oturuyorsunuz. Karşınızda bir bilgisayar ekranı var. Kafanıza yapışkan bir madde ile elektrotlar yapıştırılmış. Elektrotların bağlı olduğu bilgisayar beyin aktivitelerinize tepki vermek üzere programlanmış.

Rahat olun ve odaklanmaya çalışın. Beyniniz istenildiği gibi davranırsa, sakinleştirici sesler ve patlayan yıldız veya bir çiçek tarlası gibi güzel görüntülerle cesaretlendirileceksiniz. Yoksa sizi sessizlik, karanlık bir ekran ve salon çiçekleri bekliyor olacak.

Bu beyin için nöro-tepki tedavisi. Beyin için bir çeşit biyolojik etki tepki tedavisi. Doktorlar, bu tedavinin dikkat eksikliği  ve hiperaktivite bozukluğu, otizm, depresyon ve anksiyete gibi bir dizi nörolojik hastalığı, hastaların kendi beyin dalgalarını pratik ve tekrar yoluyla değiştirmesini sağlayarak iyileştirebileceğini söylüyor.

Bu tedavi hem tartışmalı hem de pahalı. En az 30 seanstan oluşan ortalama bir tedavi 3 bin dolar veya fazlaya mal olabiliyor. ABD' li sigorta şirketlerinden çok azı bu tedavinin masrafını karşılıyor. Bazılarına göre popülaritesi gittikçe artan bu tedavi hiçbir işe yaramıyor.
Uluslar arası Florida Üniversitesi' ndeki Çocuk ve Aile Merkezi' nin Müdürü William E. Pelham Jr. ; nöro-tepkiyi '' deli saçması bir şarlatanlık'' olarak tanımlıyor. Bu konuda yapılan abartılı iddaların, aileleri ilaç veya davranış tedavisi gibi kanıtlanmış seçenekler yerine nöro-tepkiye yönlendirebileceğinden endişeleniyor.

Ancak bu tedaviyi uygulayan doktorların kurduğu Uluslararası  Nöro-Tepki Araştırmaları Derneği' nin Müdürü Cynthia Kerson, ABD' deki7 bin 500 zihin sağlığı uzmanının hastalarına bu tedaviyi sunduğunu ve son 10 yıl içinde 100 binden fazla Amerikalının da bunu denediğini belirtiyor.

Ayrıca tedavi kabul görmeye de başladı. Washington' daki Ulusal Zihin Sağlığı Enstitüsü geçenlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda nöro-tepki tedavi konusunda 36 denek üzerinde kontrollü bir deneye sponsor oldu.


Beyin faaliyetlerini değiştirdiği idda edilen cihaz tartılma yaratıyor.

Deneyin lideri Ohio State Üniversitesi'nden Psikiyatri Profesörü L. Eugene Arnold, yazın verdiği bir röportajda, denek olan çocuklardan bir çocuğunda '' belirgin iyileşme '' görüldüğünü belirtti. Arnold, araştırmaya göre nöro-tepki bu iyileşmenin nedeni olarak çıkarsa, 100 kadar deneğin dahil olduğu büyük bir çalışma için finansman arayacağını söyledi.

Nöro-teki 1960 ve 1970' lerde geliştirildi. 1980 yılında Los Angeles' taki Clifornia Üniversitesi' nden Barry Sternman, tedavinin kedilerde epilepsi nöbetlerini engellediği sonucuna ulaşmıştı.

Sterman daha sonra insanlarda da benzer sonuçlar elde ettiğini iddia etti.

ABD Gıda ve İlaç Dairesi tüm biyotepki cihazlarını tıbbi cihaz kategorisine koyup kontrol ediyor. Ancak bu cihazların onaylanmış tek kullanımı '' rahatlamak '' için. Smart Brain Technologies ve Learning Curve INC. gibi isimleri oluşan şirketler, '' nöronları uyarmak '' ve '' dikkat , hafıza, ruh hali, kontrol, acı, uyku gibi konularda kalıcı değişiklikler yapmak '' için cihazlar sunuyor.

Nöro-tepkiye duyulan ilginin en büyük nedenlerinden biri, hastaları ilaçtan kurtarabileceğine dair beslenen umut. Hastalar bu cihazlar sayesinde kaslarını çalıştırır gibi beyinlerini çalıştırıyor. Beyin hücreleri, kısmen elektrik uyarıları aracılığıyla, birbirleriyle iletişime geçiyor. Bu iletişim rotaları, farklı frekanslardaki beyin dalgaları şeklinde elektroensefalografi ( EEG ) ile görüntüleniyor.

Nöro-tepki uzmanları, beyin dalgası frekansları kişinin yapması gereken görevle uyuşmadığı zaman veya beynin bazı bölümleri diğer bölümleriyle yeterli iletişim kuramadığında, insanların sorun yaşadığını söylüyor. Bu sorunların tedavi için bir kılavuz görevi gören ilk EEG sonuçlarından oluşan '' beyin haritası '' nda görülebildiğini söylüyorlar.

Daha sonra doktor, işlemsel koşullama adı verilen bir süreç aracılığıyla, hastanın bu beyin dalgalarını hızlandırmayı ya da yavaşlatmayı öğrenmesine yardımcı oluyor.

Beyin ilk başta rastgele şekiller üretiyor.

Bilgisayar beyinsel aktivite hedef noktasına geldiği zaman hastaya teşvik edici görüntüler sunuyor.

Philadelphia' daki Drexel Üniversitesi' nden John Kounios, 2007' de yayınlandığı küçük çaplı bir çalışma ile tedavinin yaşlı insanlarda bilişsel süreci hızlandırdığını öne sürdü.
'' Nöro-tepkinin işe yaradığını şüphe götürmez. İnsanlar beyin aktivitelerini değiştirebiliyor,'' diyor ancak ekliyor, '' Cevaplayamadığımız en önemli sorular, bu sürecin nasıl işlediği ve hastalıkların tedavisinde nasıl kullanılabileceği''.

Uluslararası Nöro-Tepki Araştırmaları Derneği' nden Kerson, nöro-tepki cihazlarının tecrübeli bir gözlemci nezareti olmaksızın kullanılmaması gerektiğine dair uyarıyor. '' Nöro geribildirim güçlü bir terapi ve bu şekilde ele alınmalı'' diyor.

(New York Times Gazetesi'nin Web sitesinde yer alan 05 Ekim 2010 tarihli Katherine Ellison'un Neurofeedback Gains Popularity başlıklı yazısından özetlenerek çevrilmiştir.)