Bağımlılık, kalp hastalığı gibi diğer hastalıklara çok benzer. Her ikisi de vücuttaki bir organın normal, sağlıklı işleyişini bozar, her ikisinin de ciddi zararlı etkileri vardır ve her ikisi de çoğu durumda önlenebilir ve tedavi edilebilir. Tedavi edilmediği takdirde ömür boyu sürebilir ve ölüme yol açabilir.

Uyuşturucu bağımlılığı nedir?

Bağımlılık, olumsuz sonuçlara rağmen kompulsif ilaç arama ve kullanma ile karakterize edilen kronik, tekrarlayan bir bozukluk olarak tanımlanır. Ödül, stres ve öz kontrolle ilgili beyin devrelerinde işlevsel değişiklikler içerdiği için bir beyin bozukluğu olarak kabul edilir. Bu değişiklikler, kişi uyuşturucu kullanmayı bıraktıktan sonra da uzun süre devam edebilir.

Bağımlılık, kalp hastalığı gibi diğer hastalıklara çok benzer. Her ikisi de vücuttaki bir organın normal, sağlıklı işleyişini bozar, her ikisinin de ciddi zararlı etkileri vardır ve her ikisi de çoğu durumda önlenebilir ve tedavi edilebilir. Tedavi edilmediği takdirde ömür boyu sürebilir ve ölüme yol açabilir.

Bu PET taramaları, kokain kullanım bozukluğu geçmişi olan bir bireyin beynini (orta ve sağ), kokain kullanım geçmişi olmayan bir bireyin beyniyle (solda) karşılaştırır. Kokain kullanım bozukluğu olan kişinin, kokain kullanımını bıraktıktan bir ay (ortada) ve dört ay sonra (sağda) striatumda, kullanmayan kişiye kıyasla daha düşük D2 dopamin reseptörü (kırmızıyla gösterilen) seviyeleri vardır. Kokain kullanıcısının beynindeki dopamin reseptörlerinin seviyesi 4. ayda daha yüksektir (sağda), ancak kullanıcı olmayanlarda (solda) gözlemlenen seviyelere geri dönmemiştir.

İnsanlar neden uyuşturucu kullanıyor?

Genel olarak insanlar birkaç nedenden dolayı uyuşturucu kullanırlar:

- İyi hissetmek. Uyuşturucular yoğun zevk duyguları yaratabilir. Başlangıçtaki bu coşkuyu, kullanılan ilacın türüne göre farklılık gösteren diğer etkiler takip eder. Örneğin, kokain gibi uyarıcılarda, yüksek duyguyu güç, özgüven ve artan enerji duyguları takip eder. Bunun tersine, eroin gibi opioidlerin neden olduğu coşkuyu, rahatlama ve tatmin duyguları takip ediyor.

- Daha iyi hissetmek için. Sosyal kaygı, stres ve depresyondan mustarip olan bazı kişiler, daha az kaygılı hissetmek için uyuşturucu kullanmaya başlar. Bağımlılıktan kurtulan hastalarda uyuşturucu kullanımına başlama ve sürdürmenin yanı sıra hastalığın nüksetmesinde (uyuşturucuya dönüşte) stres önemli rol oynayabilir.

-  Daha iyisini yapmak için. Bazı insanlar okulda veya işte odaklanmalarını veya spordaki yeteneklerini geliştirme konusunda baskı hissederler. Bu, reçeteli uyarıcılar veya kokain gibi uyuşturucuları kullanmaya çalışmanızda veya kullanmaya devam etmenizde rol oynayabilir.

- Merak ve sosyal baskı. Bu bakımdan gençler özellikle risk altındadır çünkü akran baskısı çok güçlü olabilir. Ergenlik, yaşıtlarının uyuşturucu kullanması gibi risk faktörlerinin varlığının madde kullanımına yol açabileceği bir gelişim dönemidir.

Uyuşturucu almak insanların kendilerini iyi veya daha iyi hissetmelerini sağlıyorsa sorun nedir?

Bir müzik festivalinde seyircilerin elleri havada ve sahnenin üzerinden ışıklar akıyor. İnsanlar bir uyuşturucuyu ilk kez kullandıklarında olumlu etkiler gibi görünen şeyleri algılayabilirler. Ayrıca kullanımlarını kontrol edebileceklerine de inanabilirler. Ancak uyuşturucular bir kişinin hayatını hızla ele geçirebilir. Zamanla, eğer uyuşturucu kullanımı devam ederse, diğer zevkli aktiviteler daha az zevkli hale gelir ve kişi, sırf "normal" hissetmek için uyuşturucuyu almak zorunda kalır. Kendileri ve sevdikleri için pek çok soruna yol açsa da uyuşturucu kullanma ihtiyaçlarını kontrol etmekte zorlanırlar. Bazı kişiler, uyuşturucu kullanımının ilk aşamalarında bile, uyuşturucuyu daha fazla alma veya daha sık alma ihtiyacı hissetmeye başlayabilir. Bunlar bağımlılığın belirtileridir.

Nispeten orta düzeyde uyuşturucu kullanımı bile tehlike oluşturur. Bir sosyal içicinin nasıl sarhoş olabileceğini, bir arabanın direksiyonuna geçebileceğini ve zevkli bir aktiviteyi hızla birçok yaşamı etkileyen bir trajediye dönüştürebileceğini düşünün. Bir opioidin kafayı bulmak için kötüye kullanılması gibi ara sıra uyuşturucu kullanımı, sürüş bozukluğu ve aşırı doz da dahil olmak üzere benzer şekilde feci etkilere neden olabilir.

İnsanlar uyuşturucu kullanmaya devam etmeyi mi seçiyor?

Uyuşturucu alma konusundaki ilk karar genellikle gönüllüdür. Ancak sürekli kullanımla kişinin kendi kendini kontrol etme yeteneği ciddi şekilde zarar görebilir. Öz kontroldeki bu bozukluk bağımlılığın ayırt edici özelliğidir.

Bağımlılığı olan kişiler üzerinde yapılan beyin görüntüleme çalışmaları, beynin yargılama, karar verme, öğrenme, hafıza ve davranış kontrolü için kritik olan alanlarındaki fiziksel değişiklikleri göstermektedir.12 Bu değişiklikler, bağımlılığın zorlayıcı doğasını açıklamaya yardımcı olur.
Bir kişinin uyuşturucu bağımlısı olup olmayacağını tek bir faktör belirlemez.

Neden bazı insanlar uyuşturucu bağımlısı olurken bazıları olmuyor?

Diğer hastalıklarda ve bozukluklarda olduğu gibi, bağımlılık geliştirme olasılığı da kişiden kişiye farklılık gösterir ve bir kişinin uyuşturucu bağımlısı olup olmayacağını tek başına belirleyen bir faktör yoktur.

Genel olarak, bir kişide ne kadar çok risk faktörü varsa, uyuşturucu kullanmanın uyuşturucu kullanımına ve bağımlılığa yol açma olasılığı da o kadar artar. Koruyucu faktörler ise kişinin riskini azaltır. Risk ve koruyucu faktörler çevresel veya biyolojik olabilir.

Bağımlılık riskini artıran biyolojik faktörler nelerdir?

Bir kişinin bağımlılık riskini etkileyebilecek biyolojik faktörler arasında genler, gelişim aşaması ve hatta cinsiyet veya etnik köken yer alır. Bilim insanları, çevresel faktörlerin epigenetik adı verilen kişinin gen ifadesi üzerindeki etkileri de dahil olmak üzere genlerin, kişinin bağımlılık riskinin yüzde 40 ila 60'ını oluşturduğunu tahmin ediyor.  Çocukların aile içindeki ilk etkileşimleri, onların sağlıklı gelişimi ve uyuşturucu kullanımı riski açısından çok önemlidir.

Bağımlılık riskini artıran çevresel faktörler nelerdir?

Çevresel faktörler; aile, okul ve mahalle ile ilgili faktörlerdir. Bir kişinin riskini artırabilecek faktörler aşağıdakileri içerir:

-  Ev ve aile. Özellikle çocukluk döneminde ev ortamı çok önemli bir faktördür. Uyuşturucu kullanan veya alkolü kötüye kullanan ya da kanunları çiğneyen ebeveynler veya daha yaşlı aile üyeleri, çocukların gelecekte uyuşturucu sorunları yaşama riskini artırabilir.29

- Akran ve Okul. Arkadaşlar ve diğer akranların gençlik yıllarında giderek daha güçlü bir etkisi olabilir. Uyuşturucu kullanan gençler, risk faktörü olmayanları bile ilk kez uyuşturucu denemeye sevk edebilir. Okulda mücadele etmek veya sosyal becerilerin zayıf olması, çocuğu uyuşturucu kullanma veya bağımlı hale gelme konusunda daha fazla risk altına sokabilir.30

Bağımlılık riskini artıran başka faktörler nelerdir?

- Erken kullanım. Her yaşta uyuşturucu kullanmak bağımlılığa neden olabilse de araştırmalar, insanlar uyuşturucu kullanmaya ne kadar erken başlarsa ciddi sorunların gelişme olasılığının da o kadar yüksek olduğunu gösteriyor. Bunun nedeni, uyuşturucuların gelişmekte olan beyin üzerinde yaratabileceği zararlı etki olabilir.

Aynı zamanda istikrarlı bir evin veya ailenin olmayışı, fiziksel veya cinsel istismara maruz kalma, genler veya akıl hastalıkları gibi erken sosyal ve biyolojik risk faktörlerinin bir karışımından da kaynaklanabilir. Yine de erken kullanımın, bağımlılık da dahil olmak üzere önümüzdeki sorunların güçlü bir göstergesi olduğu gerçeği ortadadır.

https://nida.nih.gov/publications/drugs-brains-behavior-science-addiction/drug-misuse-addiction