KAZA GEÇİRENLER DİKKAT

Hürriyet

Uzmanlar geçmişte alınan darbelerin ileride büyük sorunlara yol açabileceğini söylüyor. İşte dikkat etmeniz gerekenler.

Hipofiz bezi burnun arkasında, beyinde yer alan nohut büyüklüğünde bir organ. Kendisi küçük ama işlevi oldukça büyük. Adeta tüm hormon sisteminin patronu.

Yumurtalıklar, tiroid, böbrek üstü bezleri, hipofiz bezi sayesinde çalışıyor. Başka işlevleri de var: Hipofiz bezinin normal çalışmasıyla gebe kalınıyor, emzirme gerçekleşiyor, vücudun su ve tuz dengesi sağlanıyor. İşte vücudumuzdaki etki alanı çok geniş olan bu küçük organın, çalışmasını sağlıklı sürdürmesi oldukça önemli. Ancak kafa travmaları, hipofiz bezinin çalışmasını olumsuz etkileyebiliyor. Böylece hormon sisteminin ‘patronu’ zarar görmüş oluyor. Trafik kazaları, yüksekten düşme gibi durumlarda oluşan kafa travmaları sonucu, hipofiz bezi yetmezliği gelişebiliyor. Acıbadem Kozyatağı Hastanesi İç Hastalıkları ve Endokrinoloji Uzmanı Dr. Özlem Sezgin Meriçliler, “Travma sonrası hipofiz bezi yetmezliği ilk defa bundan 80 yıl önce bilimsel çalışmalarda gösterilmiş, ancak üzerinde durulmamış. Son 10 yılda yapılan çalışmalar ise, küçük ya da büyük her tür kafa travmasından sonra hipofiz yetmezliği sıklığının geliştiğini gösteriyor. Yüzde 20-50 gibi üstelik bu ciddi bir oran. Bu sonuç, travma geçiren insanların yaşamlarının önemli bir kısmını ciddi hormon eksiklikleriyle geçirmesi anlamına geliyor.” diyor. 

BOKSÖRLER KÜÇÜK DARBE ALSA BİLE TEHLİKELİ

Kayseri Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı tarafından boksörler üzerinde gerçekleştirilen bilimsel çalışmada da kafa travması ile hipofiz bezi yetmezliği ilişkisi kuruluyor. Bu çalışmaya göre, boksörlerde majör kafa travması olmasa bile boks sırasında aldıkları küçük küçük darbeler nedeniyle 10 yıl içinde, yüzde 47'lere varan oranda hipofiz yetmezliği ortaya çıkabiliyor. Ancak bu durum yalnızca boksör için geçerli değil. Boksun dışında kickboks, karate, judo gibi sporlar da hipofiz yetmezliğine neden olabiliyor.

GENÇ İNSANLAR OLUMSUZ ETKİLENİYOR

Ülkemizde trafik kazası sayısı oldukça yüksek. Bu nedenle trafik kazası geçirdiği için hipofiz yetmezliği gelişen genç insanların çoğunlukta olduğuna değinen Dr. Özlem Sezgin Meriçliler, bu durumun gözden kaçabildiğini, bu yüzden kafa travması öyküsü olan kişilerde periyodik olarak hipofiz fonksiyonlarının takibinin gerekli olduğunu söylüyor. Dr. Meriçliler, ABD'de her 100 bin kişinin 180-200'ünün, İtalya'da her yüz bin kişiden 300'ünün yılda bir kere kafa travması nedeniyle hastaneye yatması gerektiğini, bunların da yüzde 20-50'sinde hipofiz yetmezliği olduğu düşünülürse durumun ciddiyetinin daha kolay anlaşılabileceğine işaret ediyor.

YETMEZLİK NEDEN OLUŞUYOR?

Dr. Özlem Sezgin Meriçliler, hipofiz bezinde yetmezliğe yol açan nedenleri şöyle sıralıyor:

- Travmaya bağlı olarak gelişen ve hipofiz bezinin altından geçen kırık ya da kanama oluşması yetmezliğe neden olabiliyor. Kafa travmasına bağlı ödem o bölgede baskı oluşturuyor ve kafa içi basıncı artabiliyor.

- Kafa travması sonrasındaki oluşan hipofiz yetmezliğinin ortaya çıkma süresi genellikle üç ay ile beş yıl arasında değişiyor. Ancak büyük kısmı bir yıl içinde ortaya çıkıyor.

- Kafa travması sonrasındaki nörolojik durumun şiddetiyle, hipofiz sorunları arasında bir bağ bulunmuyor. Kafa travması geçiren ve nörolojik durumu hastanede yatmasını gerektirmeyecek kadar iyi olan bir hastada birkaç yıl sonra hipofiz yetmezliği ortaya çıkabildiği gibi, yoğun bakımda yatıp çıkan bir kişide yetmezlik gelişmeyebiliyor.

- Hipofiz bezinden hormonları salgılayan çok sayıda hücre var. Hipofiz bezindeki yetmezlik bu hücrelerin çalışma sistemindeki aksaklıklardan kaynaklanıyor. Bazen hipofiz bezinin tamamında bir sorun olmasa da, herhangi bir hücre grubunda tek başına sorun oluşturabiliyor. Örneğin troidten sorumlu hücreler zarar gördüyse troid çalışmıyor. Bazen sadece yumurtalıkları çalıştıran hücreler zarar görebiliyor. Bu durumda yumurtalıkların çalışmasında sorunlar ortaya çıkıyor. Bir başka örnek ise, vücudun tuz ve su metabolizmasındaki dengenin bozulması. Bu sorun oluşan kişi daha fazla su içiyor dolayısıyla idrara çıkma sayısı da artıyor.

- Hipofiz büyüme ve gelişmeden sorumlu olduğundan, büyüme hormonu salgısı erişkinlikte de sürüyor. Erişkinlerde büyüme hormonunun normal olması kas ve kemik yapısının korunmasında önemli. Yetmezlik geliştiğinde kemik ve kaslarda çeşitli sorunlar ortaya çıkabiliyor. Çocuklarda ise boy uzaması durabiliyor.

- Hipofiz bezinin tümüyle harap olması, ağır ve önemli bir durum. Kişi adeta yatağa bağımlı kalacak şekilde halsizleşebiliyor.

- Hipofizin bezine bağlı tiroid yetersizliğinde kişide çok ciddi halsizlik, yorgunluk, kabızlık, üşüme, saç dökülmesi, ödem ortaya çıkabiliyor. Kafa travması geçiren kişilerde bu şikayetler bir süre sonra başladıysa tiroid yetmezliğinin akla gelmesi ve araştırılması gerekiyor.