Kişiye özel tedavi var

Bilimsel bir toplantı olan "Ulusal Anksiyete Kongresi" Kıbrıs'ta yapıldı. Erişkinler ve çocuklarda anksiyete ve anksiyete ile ilgili bozukluklar konusunda bilimsel bir toplantı olan "Ulusal Anksiyete Kongresi" Kıbrıs'ta yapıldı. Bu yıl 6'ıncısı gerçekleştirilen kongrede Prof. Dr. Nevzat Tarhan da sunum yaptı. Tarhan, psikiyatride kişiye özel tedaviyi anlattı… İlki 1996 yılında gerçekleştirilen Ulusal Anksiyete Bozuklukları Kongrelerinin 6'ıncısı bu yıl 9-13 Eylül tarihleri arasında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Girne Acapulco Otel ve Kongre Merkezinde yapıldı. Ülkemizden ve yurt dışından anksiyete bozuklukları konusunda çalışmalar yapan önemli isimlerin katıldığı kongrede birçok konu ele alındı. - Hastada anksiyetesini etkileyecek eştanılı ruhsal ve fiziksel hastalıkların belirlenmesi - Anksiyete bozukluklarının tanı ve tedavisi konusundaki son çalışmalar - Hasta tanı ve tedavisinde tartışmalı noktaların değerlendirilmesi - Tedaviye direnç kavramı - Kanıta dayalı ilaç ve psikososyal yöntemlerin kıyaslanması - Anksiyete bozuklukları için var olan en son tedavi yöntemlerinin değerlendirilmesi - Yapılan araştırmalar ve kliniğe ne derece yansıması gerektiği - Farklı yaşam dönemlerine ait belirtiler, tanı ve tedavi yöntemlerinin analizi - Çocukluk ve ergenlik dönemine ait anksiyete bozuklukları ve komorbid durumların kliniği ve tedavisi - Anksiyete bozukluklarının gelişimsel kuramları ile anksiyete bozukluklarının nörobiyoloji, beyin işlevleri, görüntüleme ve genetik yönlerinin yanı sıra, duygudurum bozuklukları, madde kullanımı,  uyku bozuklukları, bipolar bozukluk, kişilik bozuklukları başta olmak üzere tüm komorbid durumların kliniğe yansıması ve tedavi seçenekleri de kongrede tartışıldı. İçeriğini güncel konuların oluşturduğu kongrede Üsküdar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nevzat Tarhan kişiye özel ilaç kullanımı konusunda sunum yaptı. "Tedaviye Dirençli Depresyonda Farmakogenetik Uygulamalar Somatik Tedaviler" başlıklı sunumunda Tarhan önemli bilgiler verdi.

PSİKİYATRİDE KİŞİYE ÖZEL TEDAVİ MÜMKÜN MÜ?

Psikiyatri pratiğinde ilaç tedavisinde iki ana yöntem vardır. Birincisi deneme-yanılma yöntemi. İlaç etki etki gösterinceye kadar uygulanır. İkincisi protokol yöntemi. Bu yöntemde önce tam koyulur ve ilaçlar protokoldeki karar şemasına göre verilir. Psikiyatrik ilaç tedavisinde genellikle birinci yöntem kullanılır. Amerikan Psikiyatri Birliğinin (APA) Mayıs 2009 tarihli yıllık kongresinde Harvard Medical School'dan tedaviye dirençli depresyonda güçlendirme stratejileri isimli sunumunda bir oylama yaptı. Bu oylamada üç kriteri aynı anda kullanabilen merkezler soruldu. Bu kriterler sistemli klinik değerlendirme, ilaç genetiği tetkiki, TDM/Tedavisel ilaç kan düzeyi takibi idi. Bu üç kriteri kullanabilen uzman sayısı % 2 idi. Sistemli klinik değerlendirme ve TDM birlikte kullanan sayısı %14 idi.

PSİKİYATRİDE KİŞİYE ÖZEL TEDAVİ NEDİR?

İlaca yönelik kişisel cevabın anlaşılmasında ve duyarlılık araştırmasında yordayıcılık değeri olan yöntemler şunlardır. Nöropsikiyatride genetik profil, Tedavisel ilaç kan düzeyi (Therapeutic Drug Monitoring/TDM), Klinik Farmakogenetik (Genotipleme, Fenotipleme) Farmako EEG gibi uygulamalar kişiye özel tedavinin parametrelerini oluştururlar.

GENETİK PROFİL ÇIKARILMASI

Genel olarak bilinen tanı amaçlı genotipleme yapılmasıdır. Bu konuda sadece otizmde onaylanmış dört gen mevcuttur. 2009'da ilk defa FDA onay vermiştir.5HTT polimorfizmini araştırarak bipolarite riskini ölçme diğer faydalı yöntemdir.

GENOTİPLEME

Psikiyatride önerilen ve kullanılabilen yöntem olup karaciğer CYP 450 enzimleri ile yavaş, ara ve hızlı metabolizer genler tayin edilip ilaç tercihinde değerlendirme yapılabilir. Tıbbi Genetik uzmanınca CPR cihazı kullanılarak Framakogenetik kimlik belirlenir. Bu yöntem zaman alıcı ve maliyeti yüksektir.

FENOTİPLEME

Fenotiplemede ise her enzimim çalışması ölçülür her enzime özel kafein, deksametorfan gibi bir standart kullanılır 6-8 saatlik idrarda metabolizma hızına bakılarak enzim bazında hangi enzimin normal, m hızlı, yavaş veya ara metabolizer olduğu anlaşılır. Bu yöntem gen işlevinin son durumunu çevresel etkenler ve beslenmeyi de göz önüne alarak sonuç verir ve bir gün içinde sonuç vermesi önemli bir avantajdır.

İLACA YÖNELİK KİŞİSEL CEVABIN ANLAŞILMASINDA TDM UYGULAMALARI

LC-MS/MS cihazı ile her ilaç molekülünün veya aktif metabolitinin tedavisel ilaç kan düzeyi takibi ile genetik polimorfizm ön tanısı konulabilir. (TDM) Amaç iyi cevap veren ve vermeyen ilaçların vücutta biyoyararlılığnı çalışmaktır. (Farmakokinetik ve farmakodinamik)

LC-MS/MS CİHAZI NEDİR?

(High-performance liquid chromatography coupled with tandem mass spectrometry) İlaçların ve metabolitlerinin iyon yüküne göre küçük konsantrasyonda bile ölçülmesini sağlayan cihazdır. İleri teknoloji ürünüdür. Miktarsal tayin yapmaktadır. Terapodik indeks aralığı dar olan Karbamazapin, Valproik Asid ve Lityum da zorunlu olarak yapılır.

FARMAKOEEG

Test doz ilaç verildikten sonra Cordance programı ile QEEG yanıtı alınarak kullanılmaktadır. Henüz yaygın kullanımda değildir. Daha noktasal tedavi yapmak isteyen klinikçiler için adı geçen tedavi yanıtı izleme seçenekleri dirençli olgularda önemli avantajlar sağlamaktadır. Şaban Özdemir (NPGRUP)