Öğrenmede Ödül ve Ceza

Çocuk eğitiminde ödül ve ceza sık sık kullanılan bir yöntemdir. Ancak aslolan olumlu pekiştirme yani ödüldür. Ödül varken ceza uygulamak acelecilik etmek, sabırsız davranmaktır. Bu ayrıca kötü bir model oluşmasına neden olur. Sürekli sert cezalar alan çocuğun kendisi de ileride aynı yöntemi benimseyebilir. Eğitimde ceza son çaredir ve en güzel ceza çocuğu sevdiği bir şeyden mahrum bırakmaktır.

Her evde belli kuralların olması çocuğun içsel disiplin mekanizmasını oluşturması açısından önemlidir. Fakat bu tatlı bir disiplin olmalıdır. Örneğin çocuk ödevini yapmıyorsa aileler çocuğu takip etmeli ve günlük olarak ödevini yapıp yapmadığına bakmalıdır. Çocuk ödevini düzenli olarak yapıyorsa ödül, yapmıyorsa televizyon izlememek gibi kişiliğini örselemeyecek cezalar verilmelidir. Aile kural koymalı ve kuralların uygulanmasını sağlamalıdır. Ama bu kurallar uygulanamayacak kurallar olursa, çocuk kurallara uymamayı öğrenir.

Çocukların başladığı işi bitirme sorumluluğunu kazanması gerekir. Çocuk başladığı işi bitirmenin, başarılı olmanın tadını almalıdır. Annenin gülümsemesi, çabasını övmesi bile çocuk için en büyük ödüldür. Aileler çocukta merak duygusunu uyandırarak, konuyu zevkli hale getirerek, başladığı işi bitirdiğinde ödüllendirerek çocuğu ders çalışmaya teşvik etmelidir.

Bazı çocuklarda kasıtlı bir boş vermişlik vardır. Çocuğun neden bu şekilde davrandığını, davranışının ardında yatan etkeni bulmak gerekir. Bunun nedeni ailenin motivasyon düzeyinin çok yüksek olması olabilir. Çocuğu “Sınıfın en başarılısı olmalısın” diye şartlandırdığımızda çocuk başaramadığını anladığı zaman yenilgiyi kabul etme psikolojisi içinde her şeyi bırakır. Onun için çocuğa başarabileceği hedefler koyulup başarının tadını alma zevki yaşatılmalıdır.

Başarısı görülen ve takdir edilen çocuk gördüğü sevgi ve övgüyü kaybetmemek için kendisini harekete geçirir. Kişiliğine değil, davranış ve çabalarına yönelik övgüyle büyüyen çocuk için en büyük ceza övgüyü kaybetmektir. Bu nedenle başarılı olmak için elinden geleni yapar. Ancak bu arada okul başarısını çocukta davranış bozuklukları oluşturacak kadar önemli bir hale getirmemek gerekir. Bu tip yanlış davranışlar eğitim hataları alt başlığında değerlendirilecektir.