Psikiyatri ve Psikolojik Danışma Rehberi

Psikiyatri ve psikoloji birbiriyle örtüşen mesleklerdir. Hem psikiyatristler hem de psikologlardaki uygulayıcılar ruh sağlığı uzmanlarıdır.

Akıl hastalıklarını önlemek, tanı koymak ve tedavi etmek için sıklıkla birlikte çalışırlar. Her ikisi de insanların zihinsel olarak iyi kalmasına yardım etmeye kendini adamıştır.

Fakat psikiyatri ve psikoloji arasında farklılıklar var. İnsanlar bazen, özellikle yardım aradıklarında bu alanlarda kafa karışıklığı yaşıyorlar. Meseleleri daha da karışık hale getirmemek için, psikiyatristler ve psikologlar seçim yapabileceğiniz tek akıl sağlığı uzmanı değil. Akıl sağlığı danışmanları, sosyal hizmet uzmanları, gibi kişiler rahatsızlık duyduğunuz konuda size yardım edebilirler.

Danışmanlıktan psikoterapiye kadar tedaviye yönelik çoklu yaklaşımları düşünürseniz, zihinsel sağlık sistemi içinden çıkılmaz bir labirent gibi görünmeye başlar.

Nereden başlamalı?

Akıl sağlığı ile ilgili sorunlar, özellikle kroniklerse (kalıcı veya sık sık tekrarlanıyorlarsa),sorun olabilir. Vücudunuz, fiziksel hastalıkta olduğu gibi depresyona veya kaygıya fiziksel olarak yanıt verebilir. Ve bazen zihinsel problemler aslında fiziksel bir durumdan kaynaklanabilir. Bu yüzden, zihinsel bir sorun yaşadığınızı düşündüğünüzde ilk danışacağınız kişi kendi doktorunuzdur.

Doktorunuz belirtilerinizi, ne kadar zamandır geçirdiğinizi ve sürekliliğini soracaktır. Doktorunuz belirtilerinize neden olabilecek fiziksel sorunları kontrol edecek ve sizin için en uygun ruh sağlığı uzmanı türü ve ne tür bir terapi olacağına karar vermenize yardımcı olacaktır.

Ruh Sağlığı Uzmanları Türleri

Psikiyatrist: Psikiyatrist, akıl hastalıklarını önleme, tanılama ve tedavi etme konusunda uzmanlaşmış bir tıp doktorudur. Bir psikiyatristin eğitimi dört yıl tıp fakültesinde başlar ve bunu bir yıllık staj ve psikiyatri asistanı olarak en az üç yıllık uzmanlık eğitimi izler. Bir psikiyatrist, zihinsel sağlık problemlerini, psikiyatrik semptomlarla ortaya çıkabilecek diğer tıbbi durumlardan ayırt etmek için eğitilmiştir. Ayrıca, akıl hastalığının diğer fiziksel koşullar (kalp veya yüksek tansiyon ile ilgili sorunlar gibi) üzerindeki etkilerini ve ilaçların vücut üzerindeki etkilerini (kilo, kan şekeri, kan basıncı, uyku ve böbrek veya karaciğer gibi) izler.

Bir doktor olarak, psikiyatriste reçete yazmak için lisans verilir. Depresyon, anksiyete, DEHB veya bipolar bozukluk gibi birçok zihinsel bozukluk belirli ilaçlarla etkili biçimde tedavi edilebilir. Bir psikiyatr ile çalışıyorsanız, tedavinin çoğu ilaç tedavisine odaklanabilir. Bazen tek başına ilaç akıl hastalığını tedavi etmek için yeterlidir. Bazen bir ilaç tedavisi ve psikoterapi ya da danışma kombinasyonuna ihtiyaç duyulur. Bu durumda, psikiyatrist psikoterapiyi sağlayabilir veya psikiyatrist sizi bir danışmana veya başka bir akıl sağlığı uzmanına yönlendirebilir.

Ruhsatlı psikolog: tıp doktoru olmamakla beraber psikolojik terapi, psikolojik test yapma ve psikolojik bozukluklar için tedavi ve danışmanlık yapmaya hak kazanırlar. Bunun anlamı, birkaç ülke dışında, psikologların reçete yazamayacağı veya tıbbi işlem yapamayacağıdır. Genellikle bir psikolog, psikolog psikoterapiyi sağlarken, psikiyatriste tıbbi tedavi sağlayan bir psikiyatr veya başka bir tıp doktoru ile birlikte çalışacaktır.

Lisanslı Ruh Sağlığı Danışmanı: Psikolojik danışman, psikoloji, danışmanlık veya ilgili bir alanda yüksek lisans derecesine sahip bir zihinsel sağlık uzmanıdır. Ruhsat almak için, profesyonel danışman, lisansüstü okuldan sonra kalifiye bir ruh sağlığı uzmanıyla beraber çalışarak iki ek yıllık tecrübeye ihtiyaç duyar. Bir zihinsel sağlık danışmanı, psikolojik danışma veya psikoterapi sağlayarak zihinsel sorunları değerlendirmek ve tedavi etmek için niteliklidir.

Klinik Sosyal Görevli: Klinik bir sosyal hizmet uzmanı, zihinsel hastalıkları değerlendirebilmek ve tedavi edebilmek için en azından sosyal hizmet ve eğitim alanında yüksek lisans derecesine sahip olmalıdır. Psikoterapiye ek olarak, sosyal hizmet uzmanları vaka yönetimi ve hastane taburculuğu planlamasının yanı sıra hastalar ve yakınlarının menfaatleri için çalışabilirler.

Psikiyatrik veya Ruh Sağlığı Hemşiresi: Bazı hemşireler zihinsel sağlık hizmetleri sağlama konusunda özel eğitim almışlardır. Eğitim ve sertifikasyon seviyelerine bağlı olarak, hastaları akıl hastalıkları açısından değerlendirebilir ve psikoterapi şeklinde tedavi sağlayabilirler.

Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Arasındaki Fark

Danışmanlık ve terapi terimleri sıklıkla birbirinin yerine kullanılsa da, psikoterapi ile psikolojik danışma arasında bir fark vardır. Danışmanlık, belirli konulara odaklanır ve bir kişinin bağımlılık veya stres yönetimi gibi belirli bir sorunu çözmesine yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Odak noktası problem çözme veya problemli alanlarla başa çıkma veya bunlardan kaçınma için belirli teknikleri öğrenmektir. Danışmanlık aynı zamanda genellikle terapiden daha kısa sürelidir.

Psikoterapi, danışmanlıktan daha uzun sürelidir ve daha geniş bir konu yelpazesine odaklanmaktadır. Temel prensip, bir insanın düşünme ve davranış kalıplarının, o insanın dünyayla nasıl etkileşim içerisinde olduğunu anlamaktır. Amaç, kullanılan belirli psikoterapi türüne bağlı olarak, insanların stresleri yönetmek için daha donanımlı hissetmelerine yardımcı olmak, kişisel hedeflere ulaşmalarını engelleyebilecek davranışları anlamak, daha tatmin edici ilişkiler kurmak ve düşünce ve duygusallıklarını daha iyi düzenlemek için yardımcı olmaktır. Birinin depresyon, bipolar bozukluk, şizofreni veya anksiyete bozukluğu gibi bir akıl hastalığı varsa, psikoterapi ayrıca hastalıkların kişilerin günlük yaşamlarını nasıl etkilediğini, hastalığın en iyi nasıl anlaşılacağını ve semptomlarının nasıl yönetileceğini ve tıbbi önerilerini takip eder.

Psikoterapi Türleri

Ruh sağlığı uzmanlarının tedavi uygulamalarını kullandıkları konuşma terapisi olarak da adlandırılan psikoterapiye sayısız yaklaşım vardır. Farklı psikoterapi türleri, belirli sorun türlerine daha çok uygundur. Örneğin, bazı psikoterapiler temel olarak depresyon veya anksiyete gibi bozuklukları tedavi etmek için tasarlanırken, diğerleri insanların sosyal hayatını düzenlemeye veya  yaşadığı engellerle ilgili sorunların üstesinden gelmelerine yardımcı olmaya odaklanmaktadır. Bazı psikoterapi türleri terapistle birebirdir, bazıları ise grup temelli veya aile temellidir. Amerikan Psikologlar Birliği'ne göre, bu yaklaşımlar beş geniş kategoriye ayrılır Bunlar;

•             Psikanalitik veya psikodinamik tedaviler

•             Davranışsal Terapi

•             Bilişsel terapi

•             Hümanistik Terapi

•             Bütünleştirici veya Bütünsel Terapi

Önemli olan sorun hisseden kişilerin öncelikle kendi doktorlarının yönlendirmesiyle kendileri için doğru ve etkili yöntemi bulmalarıdır.