Rüya, uyku sırasında zihinde meydana gelen bir dizi düşünce, görüntü, duygu ve hissiyattır.  Rüyalar sırasında kişi genellikle rüyanın gerçek olup olmadığını ayırt edemez. Rüyalar bazen oldukça gerçekçi olabilir. Rüyaların anlamları ise en merak edilen konulardan biridir...

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Sultan Tarlacı, rüyalarla ilgili bilinmeyeleri ve merak edilenleri anlattı...

Yaklaşık 7-8 saatlik bir uyku sürecinde, NREM ve REM döngüleri meydana gelir. REM dönemi, özellikle rüyaların sık yaşandığı bir zaman dilimidir ve ilk REM dönemi genellikle 12-15 dakika sürer. Sabah saatlerine doğru REM süreleri artar. Uyanıkken hatırlanan rüyalar genellikle en son REM dönemine denk gelir, önceki rüyalar hatırlanmaz.

Rüyaların İşlevi Ne Olabilir?

Rüyalar, içinde birçok gizem barındıran bir konudur ve neredeyse bütün memeliler tarafından deneyimlenir. Nörobilimde uzun yıllardır tartışılan rüyaların nedenleri arasında belleği pekiştirmek ve konsolide etmek önemli bir yer tutar. Özellikle REM ve NREM uykusu, bu sürecin pekiştirilmesine katkı sağlar. Ancak, belleği pekiştirme bazen olumsuz anıların kalıcı hale gelmesine sebep olabilir, örneğin posttravmatik stres bozukluğunda olduğu gibi.

Bazı teorilere göre rüyalar, günlük çözülemeyen problemleri çözmek için bir fırsat sunar, ancak genellikle rüyalar bu işlevi yerine getirmez; çoğunlukla nötr veya %80 olumsuz içeriklidirler.

Neden Rüya Görülür?

Neden rüya görüldüğüne dair açıklamalardan bir tanesi; aslında anne karnında da fetüsler rüya görmeye başlıyor ve 16 saat günde neredeyse rüya dönemi içerisinde olmaktadırlar. Motor devinimsel, hareketsel daha çok kinestetik rüyalar görmektedirler ya da dışarıdan giren sesler varsa onların rüyalarını görmektedirler. Süreç içerisinde görsel rüya görülmemektedir. Bu durum dış dünyaya geçmeden önce bir nevi simülasyondur yani bedeni simüle ederek kasları uyarmak veya hazırlık gibi düşünülmektedir. Bununda bir diğer göstergesi, doğumdan sonra yeni doğanda 16-18 saat uyuyan çocukta 8 saat rem varken yaş ilerledikçe hem uykunun süresi kısalmakta hemde rem süresi giderek kısalmaktadır.

Neden rüya görüldüğü konusunda bir evrimsel bakışta ; rüyalar derin uyku sırasında yaşamsal tehlikeleri önlemek için geçici bir koruma mekanizması olarak görülebilir; çünkü uzun süreli derin uykuda kalmak riskli olabilir. Rüya dönemleri, derin uykunun kesintiye uğramasını sağlayarak uyandırılabilirliği artırır ve bu da tehlikelere karşı daha hazır olmayı kolaylaştırır.

Rüyalar Sembolik Olarak Ne Anlama Gelir?

Rüyaların sembolik anlamları, psikoanaliz ve psikoloji açısından önemli bir konudur ve tarih boyunca doğaüstü veya tanrısal iletişim aracı olarak kabul edilmişlerdir. İlk ve orta çağlarda, toplumlar tarafından tanrısal, ölülerle iletişim aracı ve doğa ile iletişim aracı olarak görülmüş ve yorumlanmışlardır. Tarihsel olarak, İslam toplumu rüyalara geniş bir yer vermiş ve bu konuda yorumlar yapmıştır; bu da diğer toplumlardan farklılık gösterir.

Günümüzde, özellikle psikoanalistler ve psikologlar, rüyaların sembollerine büyük önem veriyor ve bu sembollerden psikolojik anlamlar çıkarmaya çalışıyorlar. Ancak, her rüyanın veya içeriğinin sadece psikolojik nedenlere dayanabileceğini düşünmek yerine, bazıları fizyolojik nedenlere de bağlı olabilir. Bu durumda, sınırın nerede olduğu önemli bir konudur.

İslam Dininde Rüyanın Önemi Nedir?

Vahiy sona erdikten sonra, mistik veya gayp alemlerine ulaşmanın bir yolu olarak rüyaların kullanılması yaygın hale gelmiştir, özellikle İslam toplumunda. İstihareye yatıp iyi-kötü veya bir yol seçme konusunda niyetlenenler, rüya sembollerini yorumlama ve hadisleri doğrulama amacıyla rüyaları kullanmıştır. Kuran'da, doğrudan rüyalardan elde edilen yönlendirmeler de bulunmaktadır, örneğin Hz. Yusuf'un ve Hz. İbrahim'in rüyaları gibi. İslam toplumunda, İbni Şirin'e dayanan 10.000'den fazla rüya tabiri kitabı bulunmaktadır ve Miraç, Ezan, kurban ve Kadir Gecesi gibi önemli olaylar da rüyalar üzerine inşa edilmiştir.

Rüyaların İçeriğini Ne Belirler?

Rüyaların içeriğini belirleyen birçok faktör vardır. Günlük yaşanan deneyimler, uzun süreli anılar ve o anki çevresel etmenler gibi faktörler rüyanın içeriğini anlık olarak değiştirebilir. Ayrıca içsel fizyolojik durumlar da rüyanın içeriğini anlık olarak değiştirebilmektedir.

Psikiyatride kullanılan bazı ilaçlar da rüya içeriğini değiştirebilmektedir. Örneğin; mirtazapin daha çok romantik rüyalar gösterirken paroksetin daha çok kabusa neden olmaktadır. Gelecekle ilgili beklentiler de rüyanın içeriğini değiştirebilmektedir.

Evrensel Rüya İçeriği Özellikleri Nelerdir?

Rüyaların çeşitliliği arasında takip edilme, kovalanma, diş dökülmesi, tuvalet rüyaları, düşme, uçma, kaybolma, kapana kısılma, merdiven çıkamama gibi deneyimler bulunur.

Görsel rüyaların çoğunluğunu oluşturmasına rağmen işitsel, koku, tat ve ağrı gibi duyusal algılar da rüyalarda deneyimlenebilir. Rüyalar arasında atlama ve zaman kaymaları da sıkça görülür, bu da nesnel gerçeklikle arasındaki bağın kaymasına neden olabilir. Ayrıca, rüya amnezisi denilen gerçek anılara ulaşma konusunda da sorunlar ortaya çıkabilir.

Freud’un Rüyaya Belirlenimci Bakışı Nedir?

Bilinçaltı rüyaları, bastırılmış isteklerin veya arzuların bir şekilde bilincin altına atıldığı toplum tarafından onaylanmayan rüyalardır. Bilinçaltı dilsizdir, konuşamaz. Sembollerle çalıştığı için günlük yasaklar, arzular, istekler gerçekleşmeyi beklemekte ve uygun zamanı bulduklarında rüya içeriği olarak zihnimizin içerisine sembolik olarak çıkmaktadır. Rüyalar günlük yaşamın tortularıdır şeklinde de yorumlanabilmektedir.

Freund : “Rüyalarda bilinçaltına ulaşmak için vie regina ; en önemli, en sağlam en güçlü kral yoludur.”

Freund’un Bazı Rüya Sembolleri Nelerdir?

Diş dökülmesi, ağaç, böcek, kedi-köpek, kuş, tuvalet, penis sembolleri, kadın cinsel organı şeklinde semboller bulunmaktadır.

Jung’un Rüyaya Bakışı

Daha çok evrensel mistik bir bakış açısına sahip olduğu için bütün rüyaların aslında kehanet, masallardan, mitoslardan, günlük hallerden, istek ve arzulardan ortaya çıktığını belirtmektedir. Hatta uyku için esas olan rüyadır bu nedenle uyku sadece rüyaya izin veren bir aracı olan bir bilinç halidir görüşünü savunmaktadır. Freud gibi rüyaları gizli sembol olarak ele almaz. Doğrudan kendimize gelen mesajlar olarak bakmaktadır.Evrensel arşetipal ve evrensel rüyalar üzerine bir çok yorumu da bulunmaktadır.

Freud, daha çok serbest çağrışımı kullanırken aslında jung bunu doğrudan yazdırmakta ya da çizdirmektedir.

Esas olan şey yorumdur fakat Jung bunu çok daha genişletmektedir. Felsefeyi, dini, mitolojiyi, sembolü birçok şeyi bunun içerisine katmaktadır.

Diş Rüyalarının Anlamları, Diş Dökülmesi, Diş Kırılması

Diş rüyaları; Dişlerin düşmesi, çürümesi, ya da dökülmesidir. Bunlar evrensel rüyalardır.

Diş dökülmesi rüyaları; Horosan, Afganistan ve balkanlara kadar bütün coğrafya içerisinde ölüm ve yakın ölümüyle sembolize edilmektedir. Bu durumda rüyayı yorumlamak için dili önemsemek gerekmektedir.

Diş kaybı, dişlerin kırılması, çürümesi en yaygın tipik rüya temalarından birini oluşturmaktadır. Örneğin; toplumdaki kişilerin %40’ı neredeyse en azından hayatında bir kez dişlerinin döküldüğünü rüyasında görmektedir. %16’sı tekrar görmekle birlikte, %8 i düzenli olarak gördüğünü bildirmektedir.

Diş dökülmesi rüyaları yalnızca Antik Yunan’da iyi bir şey olarak yorumlanmaktadır. O da borçların ödenmesiyle ilgili yapılmış bir yorumdur.

Frued’un dişlerin dökülmesi hakkında yorumu ise hadım/ kastrasyon, cinsel güvenin azalması veya kaybedildiği anlamına gelmektedir. Kadınlarda da daha çok çocuk arzusuna işaret etme şeklinde yorumlanmaktadır.

Jung ise bu durumu daha çok kişinin kontrol kaybını, kendi gücünü sorguladığı durumunu temsil ederek sembol olarak yorumlamaktadır.

Fizyolojik Kökenli Rüyalar Nedir?

Uyurken vücudumuzdaki bir organın işleyişinde meydana gelen değişimlerin sonucunda ortaya çıkan rüyalardır. Örneğin; astım, KOAH, OSAS gibi solunum problemleri, soğuk bir ortamda uyumak veya ayağa su damlatılması gibi fizyolojik durumlar, rüya içeriğini etkileyebilir. Bu durumlar, uyku sırasında yaşanan değişikliklerin rüya deneyimini şekillendirdiği bir bakış açısını yansıtır.