Erkek çocuklarda dokuz, kız çocuklarda sekiz yaşından önce başlayan ergenlik belirtileri "erken ergenlik" sorununa işaret ediyor. Bu çocukların en büyük sorunu ergenlik çağında yaşamaları gereken fiziksel değişimleri ve psikolojik sorunları küçük yaşta yaşamalan. Ne yazık ki tek sorun bu değil, erken ergenlik boy kısalığına neden olurken özellikle erkek çocuklar için çok ciddi bir hastalığın habercisi de olabilir.
FÜSUN SAKA / fusunsaka@gmail.com
Günümüzün hormonlu gıdalar yiyen, bol uyaranlı ekranlara bakıp hayatı öğrenen çocuklarından bazıları onlar. Çocuk olmaları gereken yaşta ergenliğin getirdiği değişimleri yaşamak zorunda kaldıklarından durumlarını kabullenmekte zorlanıyorlar. Oyuncak bebekleriyle oynayan kız çocuğu birden âdet kanaması ve hijyenik pedlerle uğraşmak zorunda kalıyor. Tıpkı ergenlik çağındaki gibi kendini ne çocuk ne de ergen olarak görebildiğinden kimlik çatışması yaşıyor. Bu dönemde aileleriyle, arkadaşlarıyla, okul ve öğretmenleri ile çatışmalar yaşıyor, agresifleşiyor, kendine güvensizlik, kendini beğenmeme gibi pek çok olumsuz duygular hissediyor. Özellikle son 10 yılın önemli problemleri arasında kabul edilen erken ergenlik konusunda, Kadıköy Şifa Hastanesi Kadın Doğum Uzmanı Opr.Dr. Evrim Aksoy net bir tanım yaparak şunları söylüyor: "Ergenlik çocukluktan erişkinliğe geçilen dönemdir. Çocuk fizyolojik, psikolojik ve sosyal açıdan değişim yaşar. Bu dönemin sonunda üreme yeteneği kazanılmış olur. Ergenlik yaşı normalde kız çocuklarında 8-13, erkek çocuklarda ise 9-14 yaş arasıdır. Eğer, ergenlik belirtileri kızlarda sekiz yaşından, erkeklerde ise dokuz yaşından önce görülüyorsa bu 'erken ergenlik' dediğimiz duruma işaret eder. Normalde ergenliğin kızlardaki ilk belirtisi, meme dokusunun büyümesi, bunu takiben genital bölge ve koltukaltı kıllarının ortaya çıkması ve nihayetinde âdet kanamasının başlamasıdır. Erkeklerde ise ilk belirti testislerin büyümesi, penisin büyümesi, genital bölge ve koltukaltı kıllarının ortaya çıkması, seste kalınlaşma, vücut kas kitlesinin artışı ve erişkin görünüme ulaşılmasıdır. İşte tüm bu belirtilerin bir arada ya da tek başına, kızlarda sekiz erkeklerde ise dokuz yaşından önce görülmesi erken ergenliği gösterir,"
Uzmanlar hastalığı net bir biçimde tanımlıyorlar. Ancak "Bu sorun son yıllarda neden bu kadar arttı" sorusunun yanıtları o kadar net değil. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı Anabilim dalı Öğretim Üyesi ve Pediatri Endokrinoloji Bilim dalı Başkanı Prof. Dr. Oya Ercan, bu konuda Türkiye'de yapılan araştırmaların genel bir sonuç çıkarmak için yetersiz olduğuna dikkat çekiyor, Erken ergenliğin nedenleri konusunda özellikle büyük kentlerde yapılan araştırma sonuçlan bazı ipuçları veriyor. Ercan'a göre erken ergenlik aslında bir hastalık. Küçük yaşlarda başlayan ve nedeni birçok hastalığa bağlı olabilen bu hastalık dışında yaşanan erken ergenlik ise son yıllarda aileleri kaygılandırmaya başladı. Çünkü, daha çok sosyoekonomik düzeyi yüksek olan aile çocuklarının hastalığı olarak seyrediyor. Çoğunlukla kilolu çocuklar erken ergenlik riski ile karşı karşıya kalıyor. Ercan, "Bize gelen vakalardan aldığım izlenim, bazı çocuklar buna yatkın olabiliyor. Şu anda mevcut klinik çalışmalarda bu sorun istatistiksel olarak gözlenmiyor ama klinik açıdan ergenliğin erken başlamasının kilo ile ilintili olduğu görülüyor. Çevresel faktörler de çok önemli. Hormon gibi davranan kimyasallar var örneğin. Gözlendiği kadarıyla endokrin bozucu maddeler ve radyasyon bu konuda etkili olabilir. Tam adını koyamayacağımız bir yığın uyaran var ve bunlar belki büyük şehirlerde daha fazla" diyor.
Hormonal dengeyi bozan maddeler
Hormonlu, hazır, dondurulmuş gıdalarla beslenme alışkanlığı da erken ergenliğe yol açan faktörler arasında.
Prof. Dr. Ercan'a göre özellikle tarım ilaçları, kozmetiklerde ve plastik malzemelerde bulunan kimyasallar ciddi risk taşıyor. Mesela plastik bardaklar, dondurulmuş gıdaların poşetlendiği ambalaj malzemeleri sıkıntı yaratan maddeler arasında sıralanabilir. Ve tabii ki, radyasyon.
Opr. Dr. Evrim Aksoy ise erken ergenliğin kızlarda erkeklerden daha sık yaşandığını ve çoğu zaman nedeninin ortaya konamadığını belirtiyor. Aksoy'a göre bunun altında beyin tümörleri, beyinde apse- enfeksiyonlar, böbreküstü bezi tümörleri, yumurtalık ve testis tümörleri gibi önemli bir tıbbi problem de olabiliyor. Aksoy, erken ergenlik yaşayan erkek çocukların daha büyük risk altında olduğunu da sözlerine ekliyor.
Erken ergenlik çocuğu sadece çocukluğunu yaşamaktan alıkoymuyor. Uzmanlar, erken ergenliğe giren çocuklar erken büyümeye başladıklarından kemiklerdeki büyüme noktalarının daha Önce kapandığını, sonuçta akranlarından daha kısa boylu olduklarını ve erkenden yaşadıkları âdet kanaması, erişkin görünüm gibi durumların bu çocukları psikolojik açıdan da zor duruma soktuğunu belirtiyor.
Tedavi aşaması
Altta yatan başka ciddi bir problem yoksa tedavi, erken girilmiş bu ergenliğin durdurulmasını amaçlıyor. Tedavide kullanılan ve hormon içeren ilaçlar ergenliği durdurduktan sonra gelişmenin devamına izin vermek için ilaçlar kesiliyor.
ERKEN ERGENLİK ÜZERİNE NOTLAR
*Ergenlik dönemi çocukluktan erişkinliğe geçilen bir süreçtir.
* Bu süreç içerisinde çocuklarda önemli bedensel ve ruhsal değişiklikler meydana gelir.
* Ergenlik belirtileri kızlarda 8-13 yaş (ortalama îl-11,5 yaş), erkeklerde ise 9-14 yaş (ortalama 11,5-12 yaş) arasında başlar. » Ergenlik bulgularının kız çocuklarında sekiz, erkek çocuklarında ise dokuz yaşından önce ortaya çıkmasına "Erken Ergenlik" denir.
* Bu durum genellikle ergenlik hormonlarının zamanından önce faaliyete geçmesi sonucu ortaya çıkar.
* Beyin hormonlarının erken salgılanması ya da yumurtalık ve böbreküstü bezinden salgılanan hormonlann aşın olmasıyla ilgilidir.
* Beyin tümörleri, beyin apse, kist ve enfeksiyonları, kızlarda yumurtalık kist ve tümörleri, böbreküstü bezi tümörleri, tiroid hormon eksikliği (hipotiroidi) ve tedavi amacıyla kullanılan bazı hormonların erken ergenliği tetiklediği de bilinmektedir.
* Çocuklann erken ergenliğe girmelerinde genetik faktörler de etkili olabilir.
* Erken ergenlik fiziksel bir soruna dayalı ise mutlaka ortaya çıkarılmalı ve tedavi edilmelidir.
* Ailelerin zaman geçirmeden bir endokrinoloji uzmanına başvurmaları gerekir.
ERKEN ERGENLİK VE PSİKOLOJİK SORUNLAR
Memory Center Nöropsikiyatri Merkezi klinik psikologlarından Hande Sinirlioğlu Ertaş' la erken ergenlik ve beraberinde getirdiği sorunlar üzerine konuştuk.
Erken ergenlikle birlikte yaşanacak sorunlar neler olabilir?
Çocukların erken yaşlarda ergenlik dönemine girmeleri birtakım sakıncaları da beraberinde getiriyor. Öncelikli olarak erken ergenlik altında ciddi bir fiziksel sorun olabiliyor. Çocuk ergenlikle birlikte enerjisini yanlış yere kanalize edebiliyor, depresyona girebiliyor, ruhsal ve bedensel olarak hiç de hazır olmadığı bir cinsel deneyim yaşayabiliyor, kısa boylu ve aşın kilolu olabiliyor, çeşitli sağlık sorunlarıyla karşılaşabiliyor. Yaşlarından dolayı fiziksel ve ruhsal gelişimlerin çok hızlı, yoğun ve yaşına göre ürkütücü olması "Ben farklıyım" duygusunun gelişmesine yol açabiliyor. Çocuk sosyal ilişkilerde ve kişilik gelişiminde sorunlar yaşayabiliyor.
Erken ergenliğin önüne geçmek mümkün mü?
Erken ergenliğin önüne geçmek mümkün olmayabilir ama bu süreci doktor kontrolünde geçirmek önemlidir. Doktorlar gerekli tetkikleri yaparak, özel bir neden varsa bunu ortaya çıkaracak ve tedavi edecektir.
Erken ergenlik sorunu son yıllarda neden arttı?
Ergenlik yaşının düşmesinde geçmiş yıllara oranla çocukların daha iyi beslenmesi, proteinli gıda tüketiminin artması ve sosyo-ekonomik alanda gelişme, zenginleşme, kimyasallar ve hormonlu gıdalar etkili. Çevresel uyaranlar ve psikolojik bazı sebeplerle erken ergenlik gelişebiliyor. Ancak sadece fiziksel etmenler değil çevresel ve psikolojik etmenler de gittikçe düşen ergenlik yaşı ve erken ergenliğin nedenleri arasında sayılmaya başlandı. Gerek yoğun eğitim yarışı, gerekse eğitim dışı aktivitelerle çocuklar "oyun çocukluğu" dönemini çabuk tamamlamak zorunda kalabiliyor. Geri kalan zamanlarsa duygusal bağların kurulabileceği sosyal iletişimlerden çok bilgisayar ve televizyon başında geçiyor. Medyadaki modeller, televizyon ve bilgisayar çocuklara yetişkin hayatını tüm detaylarıyla açıyor. Artık çocuklara yönelik çizgi film karakterleri dahi yetişkin bedene yakın, yetişkin rolleri alan karakterler. Bu karakterlerin beden imajına verdikleri önem ve karşı cinsle ilişkileri dikkat çekiyor. Ergenlik dönemi sorunlarından olan kimlik çatışmalarını, aile içi iletişim sorunlarını, arkadaşlık ilişkilerinde yaşanan sorunları bu çocuklar küçük yaşlarda yaşıyorlar. Bu süreçte çocuk ve ailenin ergenlik dönemi ile ilgili bilgilendirilmesi ve psikolojik danışmanlık alınması önemli hale geliyor.