Yalnız yaşlılarda bilişsel bozukluk daha sık

Yalnız yaşayan ve uyaransız kalan yaşlılarda bilişsel bozukluklar daha hızlı ve kolay ilerliyor.

Yalnız yaşayan ve uyaransız kalan yaşlılarda bilişsel bozukluklar daha hızlı ve kolay ilerliyor.

65 yaş üzeri her 10 kişiden birinde bir tür bilişsel bozukluk görülüyor. Toplumda yaşlı nüfus arttıkça, mental hastalıkların görülme sıklığı da artıyor. Bilişsel bozuklukların doğası ve şiddeti konusunda kişilerin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesinin önemli olduğuna dikkat çeken uzmanlar, yaşlıları sevdikleriyle buluşturmak, ziyaret etmek gibi uyaranları arttırmayla bilişsel bozuklukların ilerlemesininönlenebileceğine vurgu yapıyor.

SAĞLIKLI YAŞLANMANIN YOLLARI

Bilişsel becerileri; “Dikkatimizi korumak ve sürdürmek,yeni şeyler öğrenmek,hatırlamak,olaylarda neden sonuç ilişkisi kurabilmek,problem çözebilmek,işimizi planlamak,yürütmek, kendifaaliyetlerimizi izlemek,konuşulanı anlamak ve konuşmak,nesneleri tanımak” olarak tanımlayan Üsküdar Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Müdürü Prof. Dr. Gülten Kaptan, bilişsel bozuklukların ise bu alanda çeşitli sorunların varlığı anlamına geldiğini söyledi.

Orta ve ileri yaşta hafif hafıza kaybı yaşanabiliyor!

Kişilerin her yaşta hatırlama güçlüğü çekilebileceğini, orta ya da ileri yaşlar sırasında herkesin hafif bir hafıza kaybı ile karşılaşabileceğini vurgulayan Kaptan, yaş ilerledikçe vücudundaha yavaş çalışması gibi hafızanın da daha az güvenilir hale geldiğini kaydetti. Bilişsel bozuklukların 80 yaşın üzerinde daha sık olmakla beraber, 65 yaş üzeri her 10 kişiden birinde bir tür bilişsel bozukluk görülür diyen Prof. Dr. Kaptan, yaşlanmanıncanlı ayırımı yapmadığını, toplumda yaşlı nüfusun artmasıyla mental hastalıklarında daha önem kazanmaya başladığını hatırlattı. Kaptan yaşın ilerlemesine paralel en sık görülen nörolojik bozuklukların demans ve Alzheimer olduğunu söyledi. Kaptan; “Demanssık görülen,kişiyi yetersizliğe götüren nörolojik bir bozukluktur.Normal yaşlanmanın ürünü değildir ama sıklığı yaşla paralel gider.Bilişsel yıkımla sonuçlanan hastalıklar yaygındır,yaşam kalitesini düşürür ve ölüme zemin hazırlar. Alzeihmerolan yaşlılar,bilişsel alanlarda oldukça düşüş yaşarlar,en çok hafıza kaybı,konuşma bozukluğu,bedensel hareketlerin kontrolünde zorluk, karar verme yetisinde bozulmalara neden olur. Bilişsel bozukluğun hafif olduğu durumlarda,önce hafıza bozukluğu görülmektedir.Yaşlılarda bir yada birkaç kronik hastalığın birarada yaşanıyor olması bilişsel düzeye ilişkin nedenlerde ortaya çıkarabilir. Örneğin;kanama,damarın bir nedenle tıkanmasıda bilişsel bozukluk nedeni olabilir. Hipertansiyonu olan yaşlılarda daha kolay ortaya çıkar ve kanama tıkanma demansa neden olabilmektedir.Bu durum vaskülerdemans olarak adlandırılır.”

Alkol kullanımı demansa neden olabiliyor!

Uzun süreli ağır alkol kullanımınında gelecekte demans nedeni olabileceğini belirten Kaptan,yaşlılarda,orta düzeyde bilişsel bozukluklarınbazı fiziksel problemleri de beraberinde getirebildiğini söyledi. Bunlardan en önemlilerinin,düşmeler sonucu oluşan kalça kırıkları olduğunu ifade eden Kaptan, kalça kırığının da demansa neden olabileceğini kaydetti. Kaptan, uzun süre yatağa bağımlı kalarak,uyaransız yaşamaya neden olan kalça kırığı olan yaşlıda,emboli tehlikesinin yaratarak da demans geliştirebildiğinin altını çizdi. Bu gibi durumlarda mevcut sağlık bakımının itina ile sürdürülmesi gerektiğini sözlerine ekleyen Kaptan, tedaviye ilişkin şu bilgeleri veriyor.

Sağlık bakımı önemli!

Bilişsel bozukluğun geliştiği aşamalarda hafıza bozukluğu ile gelen anksiyete,depresyon veya diğer duygusal zorluklar yaşanmaktadır.Bu konuda yeni araştırmalar nan-farmakolojik(ilaçsız) tedavilerinde denendiğini belirtmektedir.Bilişsel bozulmanın başlangıç safhasında farmakolojik yöntemler henüz yarar sağlamamaktadır.Bu nedenle ilaçsız yöntemlerin durumun ilerlemesine engel olduğu belirtilmektedir.Fiziksel aktivitelerin özellikle aerobik egzersizlerin yaşlıların bilişsel rezervlerini arttırmada önemli olduğu söylenmektedir. Açık havada yürüyüş ve egzersizler beynin oksijenlenmesini artırır.Buda önleyici bir yöntemdir ve yaşlılara önerilmelidir.Beslenme şekli bilişsel problemlerle ilişkilidir. B12 vitamini ve folik asitten zengin beslenme bilişsel bozuklukların ilerlemesini önleyebilir.Bu nedenle B12 nin çok bulunduğu dana eti,süt,ciğer,süt ve süt ürünleri,yumurta gibi hayvansal gıdalar aşırı olmamak koşuluyla tüketilmelidir.Kurubaklagil,koyuyeşil yapraklı sebzeler ve tüm tahıllar folik asit içerdiği için tüketilen besin grupları içerisinde düzenli olarak yer almalıdır.

Kişi ve ailesi bilgilendirilmeli!

Bilişsel bozukluğu yaşayan yaşlıların bakımına ilişkin de önemli bilgiler veren Prof. Dr. Gülten Kaptan, orta düzey bilişsel bozukluk yaşayan birçok yaşlının uzun süre kendine bakabileceği ve yaşayabileceğini söyledi. Alzheimer ve demansa kadar giden ilerlemelerin göz ardı edilmemesi gerektiğini vurgulayan Kaptan, bilişsel bozuklukların doğası ve şiddeti hakkında ise ailelerin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesinin çok önemli olduğunu hatırlattı. Bakımı iyi planlanmış bilişsel bozukluğu olan yaşlıların daha kaliteli yaşama hazırlanmış olduğunu belirten Kaptan, bu yaşlıların sağlık ihtiyaçlarının karşılanmasında ekonomik plan yapılmasının da önemli olduğunu ifade etti. Kaptan, kişinin iradesi yerinde iken gelecekle ilgili bilgilendirilen yaşlıların var olan ekonomik gelirini de gelecekteki bakımına yönlendirebilmesinin önemli olduğunu kaydetti. Çoğu yaşlı ölümler,çekirdek aileye dönüş,evinden ayrılmayı istememe gibi nedenlerle bir başına yaşanmaktadır diyen Prof. Dr. Gülten Kaptan, bu durumdaki yaşlıların uzun vadeli yaşlı bakımı alabilmeleri için bir hukukçudan da yardım alarak yasal ve finansal planlamasını önceden yaptırmasının fayda sağlayacağı görüşünde.

Yaşlılar yalnız bırakılmamalı!

Kaptan psikososyal müdahalelerle bellek geliştirme çalışmalarının da yapılabileceğini söyledi. “Yalnız yaşayan yaşlılar,uyaransız kaldıklarında bilişsel bozukluklar daha hızlı ve kolay ilerler.Yaşlıları sevdikleriyle buluşturmak,ziyaret etmek gibi uyaranları arttırmak bilişsel bozuklukların ilerlemesini önleyebilir.” Şaban Özdemir (NPGRUP)