ANLAYIŞSIZ EŞ STRES YARATIYOR
Menapoz döneminin sağlıklı geçmesi için eşin anlayışı çok önemli.
Menapoz Dünya Sağlık Örgütü tarafından 1981 resmi olarak tanımlandı. Özetle son 1 yıl içerisinde adet görmeme ve yumurtalık faaliyetlerinin sona ermesine menapoz denmektedir. Bu süreç birden başlamıyor. Menapoza yakın dönemde adetler düzensizleşiyor. O dönemi de içine alan son bir yıllık sürece premenapoz dendiğini biliyoruz. Daha menapoz başlamadan önce bazı kadınlarda psikiyatrik sorunlar baş gösteriyor. Bunlar, sıcak basmaları, terleme, yorgunluk, hassasiyet, sinirlilik, depresif semptomlar şeklinde ortaya çıkabiliyor.
Östrojen, beyinde serotonerjik sitemin işlev görebilmesi için gereken bir hormondur. Ayrıca son yıllarda beta endorfin fonksiyonlarında da östrojenin rol aldığına dair ipuçları ele geçmiştir. Östrojen eksikliğinde bu iki sitemin yetersiz çalışmasına bağlı olarak depresyon ortaya çıkmaktadır.
Serotonerjik sistemin uyku düzenlenmesindeki rolü önemlidir. Östrojen eksikliğine bağlı olarak uyku-uyanıklık döngüsünde bozulmalar ve buna bağlı psikiyatrik sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlardan bir tanesi de kognitif (bilişsel) işlev bozukluklarıdır.
Sıcak basması menapoz sırasında ortaya çıkan vazomotor aktivite bozukluğuna bağlı çıkan son derecede rahatsız edici bir problemdir. Vazomotor aktivitedeki bozukluğun detayları henüz tartışmalı olmakla beraber, genel kanı menapoza bağlı vejetatif sistem dengesizliğinin bir ürünü olduğu yönündedir. Menapoz esnasında Hiptalamo-pituitery adernal ekseni bazı menapoz olgularında bozulmakta ve dolayısıyla o eksenin işlevine tabi fizyolojik durumlar etkilenmektedir. Bunlardan birisi de damarlarla ilgilidir. Ciltteki kılcal damarlar etkilenmekte sıcak basmaları ortaya çıkmaktadır.
Bu sorunun cevabı transkültürel farklıklar gösterir. Bazı ülkelerde yaşlanmak onur elde etmektir ama, batı kültürü başta olmak üzere, bazı toplumlarda çekiciliğin kaybolması, ilginin azalması anlamına gelmektedir. Buda kişiyi kaygılandırmakta…
Evet. Sinirlilik menapozun karakteristiklerindendir. Stres ise şöyle; menapozun kendisi stres kaynağı olabildiği gibi stres de menapozun sancılı geçmesine sebep olmaktadır.
Menapoz olgularında sıklıkla karşılaşılan tablo depresyondur. Kişi kendine güvenini kaybetmiş, hayattan zevk almaz halde, intihar düşünceleri içinde olabilir. Ama bazı olgularda bipolar affektif bozukluk dediğimiz tablonun menapoz nedeniyle tetiklendiğine tanık oluyoruz. O olgular ise tam tersine, eğer manik epizod geçiriyorlarsa, öforik olabilirler.
Sevgili Uğur, doğrusu menapozu bir kriz olarak genellemek pek doğru olmaz. Zira menapoz olgularının büyük çoğunluğu hiç sorunsuz olayı çekip çevirebilmekte ve atlatmaktadır. Bizim sözünü ettiğimiz, populasyonun sadece %10-20 sidir. Kriz diye genellemenin bazı toplum sağlığı açısından sakıncaları da vardır. İnsanlar o şekilde yanlış bilgilendirildiğinde, bir de olaylara kognitif olarak negatif bakma eğilimleri varsa depresyona girmeyeceği varken girebilirler.
Eşlerin menapoza yaklaşımı değişiktir. Eğer mutlu bir evlilikleri varsa, olaya onlar da kolayca adapte olabilmektedirler. Menapoza girmekte olan kadının hassasiyetlerine karşı duyarlı olabilirlerse mesele kalmamaktadır.
Elbette. Çekiciliğini yitirip bir köşeye atılacağını düşünen batılı kadın için anlayışsız bir eş ciddi bir stres kaynağıdır. Zaten "boş yuva" sendromu yaşayan, çoluk çocuğunu yetiştirip yuvadan uğurlamış kadın için eşinden başka doğru dürüst bir destek kalmamıştır. O halde eşlere büyük görev düşmektedir.
Kadınlarda vajina kuruması ve ağrılı cinsel ilişki sorunları yaşanmaktadır. Zaten libido da azalmış cinsel isteksizlik ortaya çıkmıştır. Bunlardan ilk ikisi için kadın doğum uzmanından yardım istenebilir. Ve sorunlar tamamen düzelebilir. Ama cinsel istekteki azalma için doğrusu yapılabilecek tek şey, eğer eş için sorun oluyorsa, aile terapisinden yararlanmak olsa gerekir diye düşünüyorum.
Yukarda da ifade ettiğim gibi menapozun toplumda algılanışı kültürden kültüre fark etmektedir. Biz de yapılmış sistemli bir araştırma yoktur. Ama batı toplumunda genel olarak yaşlanmak, çekiciliği yitirmek ve işe yaramazlık dönemine girmek gibi algılanıyor. Doğu toplumlarında ise tam tersine bir prestij olarak algılandığı yerler vardır.
Çok yanlış. Menapoz her kadının yaşayacağı son derecede doğal bir hadisedir. Zaten hassaslaşmış olan bazı kadınları bir de ifade ettiğiniz şekilde damgalamak ve dışlamak olsa olsa menapozdaki kadını içine kapatır veya daha fazla öfkelenmesine sebep olup normal geçecek bir süreci komplikasyonlu hale getirir. Yani o işin pek de şakası yoktur.
Bu çok önemli bir nokta. İfade ettiğim gibi her menapoza giren kadın depresyon yaşamaz ama psiko-sosyo-ekonomik vb stresleri olanlarda depresyon tablosunun ortaya çıkma ihtimali istatistik olarak anlamlı düzeyde artmaktadır. İş olmaması, bakması gereken başka yaşlıların olması, ailede mutsuzluk, eğitimsizlik, ekonomik olarak fakirlik bunlar kişiyi depresyona iten stres faktörleridir.
Evet. Bu konuda yapılmış birçok araştırma vardır. Hemen hepsi de eğitim düzeyinin düşüklüğü ile menapozdan dolayı depresyona girme ihtimali arasında kuvvetli ilişki bulmuştur.
Hipertansiyon, kalp ritm bozuklukları, vazomotor işlev bozuklukları vb bir dizi fiziksel hastalık menapoz nedeniyle ortaya çıkabilmektedir.
Çok güzel bir soru. Yapılan bir araştırmada strese yanıtın premenapoz döneminde normale göre iki kat daha şiddetli olduğunu ortaya koymaktadır. Kayıp en önemli streslerden birisi olduğuna göre premenapozdaki bir kadının ona karşı verdiği cevap da çok şiddetlidir.
Kronik bir stres olarak depresyona yatkınlığa yol açıyor. "Boş yuva sendromu"...
İş bulup çalışmak, yardım kurumlarında iyilik yapmak çok ciddi koruyucu. Bu yönde otörlerin çoğu aynı öneride bulunmaktadır.
Evet. Bu da çok önemli bir nokta. Stresle başa çıkabilecek kaynaklardan mahrum olmak depresyonu tetikliyor. Sözünü ettiğiniz hususlara dair yapılmış araştırmalar var ve alınan cevaplar gösteriyor ki, yalnızlık ve meşguliyet azlığı depresyonu tetikliyor.
Evet. Östrojen eksikliği bilişsel işlevleri bozmaktadır. Komputerize EEG kullanılarak yapılan bir araştırmada sağ frontal aktivitelerinin özellikle etkilendiği saptanmıştır. Yine, östrojen repetörlerinin hipokampüste bol miktarda bulunduğu bilinmektedir. O halde menapoz döneminde unutkanlık beklenebilecek bir sorundur. Yorgunluk, halsizlik ve güvensizlik ise depresyonla komplike olmuş menapozun semptomlarındandır. Bu durumda yapılması gereken şey bir psikiyatriste başvurmak ve tedavi olmaktır.
Eğer afektif bir bozukluk yoksa herhangi bir yeti kaybı olmaz. Cinsel işlevlerde ortaya çıkacak ve yukarıda ifade ettiğim meseleleri yeti kaybından saymazsak...
Menapoz sırasında ve öncesinde kişinin yapması gereken şey soğukkanlı olmak ve genel kanıların tersine çoğu menapozun herhangi bir sorun olmadan atlatılabildiğini bilmektir.
Menapoz tedavisi iki disiplinin ortak çalışmasını gerektirir. Jinekoloji ve psikiyatri. Jinekolojik açıdan yapılabilecek şeyleri o meslektaşlarıma bırakarak psikiyatrik açıdan yapılabilecek olanları sıralamak istiyorum. Depresyon için kognitif bilişsel terapi ve antidepresan tedavi veya bunun ikisinin birlikte yapılmasının yararlı olduğuna dair güçlü ipuçlarına sahibiz. Ancak bazı menapoza bağlı depresyon olgularında tedaviye dirence rastlanmaktadır. O durumda östrojen ile kombine tedavi denenmektedir. Bu arada ilaç tedavisinde tabi ki birçok faktör hesaba katılmalıdır. Bunlardan bir tanesi, menapozun depresyona yol açma mekanizmasına dayalı tercih yapılması gerekliliğidir. Bir de doğal olmayan mesela meme kanserine bağlı ilaçla gerçekleşmiş yapay menapoz durumları vardır ki, o zamanda kemoterapötiklerle örneğin tamoksifenle etkileşim hesaba katılmalıdır gibi...
Paylaş