Gizliliğin olmadığı bir dünya

George Orwell geleceği haber veren muhteşem romanı "1984"te, en uç noktadaki totalitarizmin nasıl olacağına dair öngörülerini ortaya koymuştu.

George Orwell geleceği haber veren muhteşem romanı "1984"te, en uç noktadaki totalitarizmin nasıl olacağına dair öngörülerini ortaya koymuştu.

Büyük Birader'de somutlaşan hükümet her şeyi görür ve bilir. Parti, tarihi yeniden yazar ve bugünü kontrol eder. Muhalifler halk tarafından ihbar edilebilmeleri için TV ekranlarından teşhir edilir. "Hakikat Bakanlığı" da Parti'nin üç sloganı yayar: SAVAŞ BARIŞTIR ÖZGÜRLÜK KÖLELİKTİR CEHALET KUVVETTİR Dave Eggers'ın "The Circle" adlı romanında da üç kısa slogan var. Romanın konusu, mahremiyet kaybının en uca götürülmesinin neye benzeyeceği. Eggers hükümete değil, mahremiyetimizi ihlal eden teknoloji şirketlerine odaklanıyor. Romana adını veren The Circle, Silikon Vadisi'nde kurulu bir şirket. Eggers bu şirketi, Google, Facebook ve Twitter kültürlerini (ücretsiz olanaklar, işkoliklik, sahte dostluk) biraz abartarak kurgulamış. The Circle internete açılan ana ağ geçidi olduğu için büyük bir güce sahip. Neredeyse tekel konumunda olması sayesinde, hizmetlerini kullanan insanlar (ve kullanmayan birçok kişi) hakkında çok miktarda veri toplayabilen şirket, bu verileri kullanarak herhangi birinin izini birkaç dakikada buluyor. Suçu azaltmak amacıyla (yöneticilerinin iddiasına göre) birçok yere küçük gizli kameralar yerleştiren şirket, kaçırma vakalarını engellemek için çocuklara çip takmak ister. Hükümetlere "şeffaflık" çağrısı yapan şirket bununla şunu ister: milletvekilleri her hareketlerinin izleyen küçük kameralar taşımalı. Reddeden milletvekilleri zan altında kalır; demek ki saklayacak bir şeyleri vardır. Tabii, şirketin hiçbir çalışanı kötü şeyler yaptığını düşünmez. Tıpkı Silikon Vadisi'ndeki birçok yönetici gibi onlar da kendilerini iyi bir amaçla (dünyayı daha iyi bir yer yapmak) hareket eden vizyonerler olarak görür. The Circle'ın kurucularından biri, çalışanlarına, "İkinci Aydınlanma'nın eşiğindeyiz. İnsanlığın düşünceleri, eylemleri, kazanımları ve biliminin delik bir kovadan akar gibi kaçıp gitmesine izin vermediğimiz bir çağdan bahsediyorum" der Şirket, mahremiyeti yok ettiği takdirde insanların her zaman en iyi şeklide davranmak zorunda kalacağına inanır. Bu kaybın olası dezavantajları, şirket yöneticileri tarafından önemsiz görülerek reddedilir. Bu gelecek tasarımı abartılı mı? Elbette "1984" kadar olmasa da öyle. The Circle dikkat etmediğimiz takdirde sonumuzun ne olacağını hayal ediyor. Asıl çarpıcı gerçek, bu yolda şimdiden oldukça ilerlemiş olmamız. Edward Snowden sayesinde, Ulusal Güvenlik Ajansı'nın e-postalarımızı okuyup telefon konuşmalarımızı dinleyebildiğini biliyoruz. Google bize Gmail hesaplarımızda kullandığımız sözcüklere dayalı reklamlar gösteriyor. Orwell'i anımsatır şekilde mahremiyetten sorumlu bir yöneticisi olan Facebook bu ay, kullanıcıların birbirlerini isimleriyle arayabilmesini engelleyen gizlilik ayarını kaldırdı. Ertesi gün Google, müşterilerin sevdiği ürünlerin (Google bunu ve her şeyi çok iyi biliyor) reklamlarında onların kullandığı sözcükleri ve ifadeleri kullanmasını sağlayacak düzenlemeler yapacağını açıkladı. Yani henüz Eggers'ın öngördüğü noktada olmasak da oraya yaklaşıyoruz. Benim ne Facebook ne de Twitter hesabım var. Ama birkaç günde bir bu iki şirketten, filanca kişinin o sosyal ağlara katılmamı beklediğine dair bir e-posta alıyorum. Bu e-postalarda benim muhtemel "arkadaşlarım" olarak seçilen kişiler, genelde asla birlikte çalışmadığım, sadece hayatımın bir noktasında kısa süreliğine yolumun kesiştiği insanlar oluyor. Şirketlerin bu kişileri tanıdığımı bilmesi beni ürpertiyor. Google'ın eski CEO'su Eric Schmidt bir keresinde, "Hiç kimsenin bilmesini istemediğiniz bir şeyiniz varsa, belki de öncelikle o şeyi yapmamanız gerekir" demişti. Bu cümle rahatlıkla, Dave Eggers'ın romanındaki karakterlerden birine ait olabilirdi. Bu, bir gün elimizdeki son mahremiyet kırıntısını da yok edebilecek bir düşünce süreci. "The Circle" bir uyarı. (Merak ettiğinizi düşünerek, The Circle'daki üç sloganı da yazayım: PAYLAŞMAK ÖNEM VERMEKTİR. SIRLAR YALANDIR. MAHREMİYET HIRSIZLIKTIR.) THE NEW YORK TIMES