HASTALARDA ÖLÜM KORKUSU

Uğur İlyas Canbolat

Böbrek hastalıklarını yaşayan insanlar hangi zorluklarla karşılaşırlar? Çevreleriyle olan iletişimleri nasıl etkilenir? Hayata bakışlarında ne gibi değişimler gözlenir? Uyum sorunlarını nasıl aşarlar? İnkar duygularının gelişmesine engel olabilirler mi? Ölüm duyguları hangi süreçlerde ortaya çıkar? Hangi aşamada psikiyatrik yardıma ihtiyaç görülür ve nasıl aşılır? Böbrek hastalıkları gündeme geldiğinde tüm bunlar hemen üşüşen sorulardan bazılarıdır. Bu ve benzer soruların cevaplarını Memory Center Nöropsikiyatri Merkezi'nden Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi uzmanı Prof. Dr. Kemal Arıkan'dan istedik.

-Böbrek hastalıklarını tanımlar mısınız?
Böbrek vücudun en önemli organlarından birisidir. Su, elektrolit dengesinde, toskik maddelerin eliminiasyonunda önemli işlevleri vardır. Muhtelif enfeksiyonlar, otoimmun hastalıklar, toksik maddeler, ilaçlar vs böbreğin ifade ettiğim işlevlerini yerine getirmesini engelleyebilmekte böylece de böbrek hastalıkları ortaya çıkmaktadır.

- Böbrek hastalıkları çeşitleri çok olan bir hastalık… Bunlar nelerdir?
Glomerulonefritler, pyelonefritler vs çık sayıda böbrek hastalığı vardır.

- Böbrek hastalıkları sinsi gelişen bir hastalık mıdır yoksa belirgin belirtilere sahip mi?
Kimi zaman sinsi kimi zaman ani gelişim gösterir. Başta gelen semptomlardan bir tanesi hipertansiyondur. Diğeri ise hiperglisemidir.

- Belirli bir yaş var mı bu hastalıkta?
Her yaşta ortaya çıkabilir.

- Psikiyatrik sebeplerinden söz edilebilir mi?
Yasa dışı madde kullanımına bağlı nefritler, psikotrop ilaçların toksik etkileri vs konunun psikiyatriyle ilgisi olarak yorumlanabilir.

- Dünyada da yaygın bir hastalık… Hatta dünya böbrek günü var. Türkiye'de durum nedir dünya ile kıyaslandığında?
Türkiye'deki duruma dair fazla bir bilgimiz yok.  ABD de gerçekten yaygın bir sorun.  Yılda yaklaşık 100000 ABD'li bu hastalığa yakalanıyor. Maliyeti yıllık 12 milyar dolar.

- Kronik hal alan böbrek hastalığı kişi açısından ne gibi zorluklar barındırır?
Diyalize bağlı olmak ve onun getirdiği komplikasyonlar temel yeri işgal ediyor.

- Böbrek hastalıklarının tedavisiyle ilgilenen disiplin dahiliye midir, yoksa nefroloji midir?
Nefrolojidir.

- Böbrek hastalığı tanısı alan kişide ne gibi duygular yaşanır?
İnkar ve ölüm korkusu başta gelen iki özelliktir.

- Uyum sorunlarına rastlıyor musunuz?
Hem de çok sık. Bu hastaların en önemli özelliği yukarda da ifade ettiğim gibi inkar yoluna gitmeleridir. Bu nedenle tıbbi girişimlere uyum göstermezler. Bir grup ise ölmek istemektedir. Ve bu nedenle tedaviden bilinçli şekilde uzak durmaktadırlar.

- Böbrek hastaları kendilerini yalnız, yardıma muhtaç, aciz ve çaresizlik durumunda görürler mi?
Depresyon böbrek hastalığının en başta gelen karakteristiğidir. O bağlamda yetersizlik ve çaresizlik duyguları içinde olabilirler.

- Bu durumun aşılmasında nasıl yardımcı oluyorsunuz?
PSikotrop ilaçlarla ve psikioterapiyle.

- Böbrek hastalarının içgörü kazanması kolay mümkün olabiliyor mu?
Zaman ve çabayı gerektirtiyor. O noktada grup tedavisinin etkisi büyük görünüyor.

- Ailenin hastaya doğru yaklaşımı nasıl olmalıdır?
Destekleyici olmalıdır.

- Böbrek hastalarının yaşamında ne gibi değişiklikler olmaktadır?
Diyalize bağlı hastaların işlevselliği büyük ölçüde sekteye uğramaktadır.

- Böbrek hastaları özellikle nelerden uzak durmalıdır?
Sıva, fosfat ve potasyum içeren ve diğer hekimlerince belirtilen gıdalardan uzak durmaları gerekir. Zor olsa da bunu başarmaları istenir. 

- Böbrek transplantasyonu ne zaman devreye girer?
Yetmezlik tablonsun ortaya çıktığı andan itibaren transplantasyon endikasyonu vardır.

- Bu durum hasta tarafından kolay kabul edilebilen bir durum mudur?
Hastalar bunu tercih ederler. Zira hem yaşam kalitesi hem de yaşam süresi açısından daha avantajlıdır.

- Kişide daha önce mevcut olan psikiyatrik sorunlar nakli zorlaştıran bir etken midir?
Naklin yan etkileri ve risklerini anlamayı engelleyecek derecede hasta olmak etik açıdan nakli zorlaştıran faktörlerdendir.

- Bu hastalığın dünyada yaygın olması, derneklere vakıflara sahip olması kişide paylaşma duygusu oluşturuyor mu? Olum etkileri olmakta mıdır?
Hem de fazlasıyla …

- Liyezon psikiyatri olarak böbrek hastalarına nasıl faydalı oluyorsunuz?
Sürecin tıbbi ve etik her aşamasında liyezon psikiyatrisi etkin rol oynamaktadır.

-Terapi de tedavide etkin midir?
Evet.