İyi Bir Hasta Olmak İçin Ne Yapmalıyız?

İyi bir hasta olmak için öncelikle hiç hastalanmamalıyız. Yani kendimize dikkat etmeli, sağlığımızı özenle korumalıyız.

Sultan Süleyman “Olmaya cihanda devlet, bir nefes sıhhat gibi…” demiş.

Gerçekten de kıymetini, sağlığımızı kaybettiğimizde anlarız. Ama aynı zamanda da, sonu belirsiz bir sürecin endişesi ve deneyimsiz olduğumuz bu belirsizliği yönetebilmenin kaygısı ile tanışırız.
Günün birinde kendimizi her zamankinden farklı hissedersek, önümüze cevap üretmek zorunda kaldığımız bazı sorular gelir:

•    Hasta mıyım?
•    Ne yapmalıyım?
•    Nereye başvurmalıyım?

En temel ve basit olduğunu sandığımız ilk soruyu yorumlamaya başladığımız anda, aslında nasıl bir kaosun içine düştüğümüzü görürüz (https://e-psikiyatri.com/hastalik-ve-saglik).
İlk soruda karşımıza çıkan bu kaos, sonraki soruları da zor problemler haline getirecektir. Kaosu yönetmek için güncel veri kaynaklarına (internete) başvurduğumuzda ise, karmaşık ve çelişkili bilgi denizinde kolay ve makul çözüme ulaşmanın zorluğu yanında, ciddi olasılıkları gördükçe kaygılarımızın zenginleştiğini de görürüz.

Ne yapmamız gerektiği konusunda çevremizden, sosyal medyadan, internetten yağan yardımlar, bize zengin, çelişkili, karmaşık ve bazen de ürkütücü seçenekler sunar. Cesaret edip de bu seçenekleri denemeye başladığımızda ise, süreç bizi bambaşka maceralara götürecektir.
Daha güvenli görünen sağlık sistemine başvurma seçeneğini tercih ettiğimizde, bu kaygılardan kolayca kurtulmayı beklerken, ilk anda bu kaygıların daha da arttığına ve önümüzdeki soruların karmaşıklaştığına tanıklık ederiz:

•    Nasıl başvurmalıyım?
•    Kendimi nasıl ifade etmeliyim?
•    Sorun yaşar mıyım?
•    Güvende miyim? Doğru yolda olduğumdan nasıl emin olabilirim?

Günümüzde Sağlık Bakanlığı sağlık hizmetlerine başvuru sürecini randevu sistemiyle aslında oldukça kolaylaştırmış durumdadır. Ancak bu kolaylık, deneyimsiz hastaya ciddi bir seçme yükümlülüğü de getirmiştir:

•    Hangi sağlık kuruluşu?
•    Hangi uzmanlık?

Aslında bu kaostan çıkış yolunu, kendi aile hekimimiz bize sunabilecekken, seçenekler arasındaki büyük bir hastanenin etkileyici isme sahip uzmanlık alanının çekiciliğine karşı koymak mümkün olamayacaktır ve bu tercih çoğu kez yolumuzu uzatacaktır (https://e-psikiyatri.com/hastalik-ve-saglik).

Tüm bu süreçleri başarıyla geçip kendimizi bir hekimin karşısında bulduğumuzda da, aslında sağlığımızın sorumluluğunun birinci derecede kendimizde olduğunu anlamamız çok sürmeyecektir. Çünkü çözüm beklediğimiz doktor, ne olup bittiğini tüm detaylarıyla bize sormaya başlayacaktır. Bu sınava hazırlanmadan girince de, sistemin bize ayırdığı 10 dakika içinde dertlerimizi olduğu gibi anlatabilmek mümkün olamayacaktır. Üstelik doktor anlattıklarımızdan tatmin olmayacak, bize bir sürü detay sorular yöneltecektir. Sonunda yine de bize güvenemediği anlamına da gelebilecek şekilde birçok tetkik isteyecektir.

Bir yandan günlük yaşamın temposundan bizi koparan bu süreç, diğer yandan süreci yönetme telaşının yanında doktorun anlattıklarından aklımızda kalan yeni kaygılarla bizi baş başa bırakacaktır.
Son yıllarda bilim ve teknolojide yaşanan büyük gelişmeler, giderek hastaneleri yüksek teknoloji kullanan, dev boyutlarda karmaşık kompleksler haline getirmiştir. Ortalama bir insanın bu ortamda doğru akışı kolaylıkla bulabilmesi beklenemez.

Günümüzde sağlık sisteminin kullanımında güvenilir bir rehbere her zamankinden fazla gereksinim oluşmuştur. Sağlık Bakanlığı bu soruna da çözüm getirmiş, her bireye bir aile hekimi tanımlamıştır.

Aile Hekimi Rehberliği

Öncelikle kendi aile hekimimizi en yakın zamanda ziyaret etmeliyiz. Bu ziyaret aile hekimimizin bizim sağlık düzeyimizi tanımasını ve kayda almasını, varsa bize önerilen bir tarama programı konusunda bilgilendirmesini ve yine varsa şikayetlerimize çözüm geliştirmesini sağlayacaktır.
Bu ziyaret bizim de aile hekimimizi tanımamızı sağlayacaktır. Eğer bir güven ilişkisi oluşmazsa, aile hekimimizi değiştirme seçeneği de mevcuttur.

Sonrasında yılda bir kez bir şikayetimiz olmasa da aile hekimimizi ziyaret etmemiz gerekecektir. Bu aynı zamanda yasal düzenlemenin de bize tarif ettiği bir hakkımızdır. Bu ziyaretler, sağlığımızın gelişim sürecini aile hekimimizin izlemesini, varsa bir olumsuzluk, müdahale edebilmesini ve özbakım konusunda güncel bilgileri bizimle paylaşmasını sağlayacaktır.

Günün birinde kendimizi iyi hissetmediğimizde ilk başvuru noktası olarak aile hekimimizi seçmemiz, bizim sağlık geçmişimizi bilen, aynı zamanda sağlık sistemini de tanıyan bir bilirkişi olarak, ya sorunumuza daha kısa zamanda ve konforlu şekilde çözüm gelmesini, ya da doğru hedefe ve doğru şekilde yönlendirilmemizi sağlayacaktır.

Sonrasında da aile hekimimiz, aldığımız hizmetle ilgili oluşabilecek kuşkularımızı değerlendirebilecek ve gerekirse yine sürece müdahale edebilecektir.

Kendini İfade Edebilmek

Günümüz eğitim sistemi, kendimizi ifade etme becerimizi yeterince desteklememektedir. Bu durum birçok sosyal sorunun yanında, sağlık hizmeti kullanımını da etkilemektedir.
Öte yandan günümüzde artan refah ve teknolojinin günlük yaşamı kolaylaştırması, hastalanma sıklığımızı da ileri derecede azaltmıştır.

Bu etkenler, günün birinde rahatsızlandığımızda sağlık sistemini etkin kullanmak ve doktora kendimizi doğru ve net ifade edebilmek konularında bizi acemi bırakmaktadır. Bunlara tıp alanındaki belirsizlikler de eklenince, yoğun tempoda çalışan ileri düzeyde uzmanlaşmış hekim karşısında etkin işbirliği sunabilmemiz çok zorlaşmaktadır.

Bu durum kısa sürede etkili çözüm üretilemeyecek kadar zordur. Kısa vadeli çözüm aile hekimliği sistemini düzenli ve etkin kullanarak sağlanabilir.

Kalıcı çözüm için de, sağlık sistemi ve eğitim sisteminin etkin işbirliği gerekecektir

(https://e-psikiyatri.com/milli-egitim-saglik-hizmetlerine-fayda-uretiyor-mu).

e.Nabız

Sağlık Bakanlığı’nın önemli bir hizmeti de e.Nabız’dır. Buradaki bilgilere doktorun ulaşımını kısıtlamamamız, muayene sürecinde gereksiz vakit kaybını önleyecektir. Aile hekimliği hizmetinin etkin kullanımı da buradaki bilgilerin hasta yararına geliştirilmesini sağlayacaktır.

Doktor Görüşmesine Hazırlık

Doktora gitme gereksinimi duyduğumuzda genellikle birçok şikayetimiz gelişmiştir. Bunları bize ayrılan kısa süre içinde düzenli şekilde aktarmak kolay olmayacaktır. Bu durum önceden sistematik hazırlık gerektirmektedir.

Ortalama 10 dakika sürecek doktor görüşmesi tamamen bizim esenliğimize odaklıdır ve bu görüşmeye “gazete almaya markete gider gibi” gitmek düşünülemez.

Öncelikle şikayetlerimizle ilgili notlar almak, işimizi kolaylaştıracaktır:

•    Tam olarak hangi şikayetlerimiz var?
•    Ne zaman başladılar?
•    Ne şiddetteler?
•    Nasıl başlayıp, nasıl sonlanıyorlar?
•    Zaman içindeki değişimleri nasıl?

Sonra “Ben niye geldim? Beklentim nedir?” sorularını da netleştirmeliyiz.

Bu notlar doktorun sorunumuzu doğru tanımasını kolaylaştırırken, zaman kullanımına da büyük fayda sağlayacaktır.

Bu konuda daha önceden yapılmış tetkikler, kullanılmış ilaçlar, filmler, raporlar vb dokümanlar varsa, zaman sırasına göre düzenlenerek dosya içinde hazır bulundurulmalı ve doktorla paylaşılmalıdır.
Giyim seçiminde, doktorun muayene etme gereksinimi göz önünde tutulmalıdır.
Tabii kişisel hijyen önlemleri de çok uygun olacaktır.

Sağlık kuruluşunda yoğun bir hizmet trafiği olduğu unutulmamalı, randevu saatinden önce ulaşılmalıdır. Ancak hastaların özel durumları nedeniyle randevu saatinde gecikme olabileceğine karşı anlayış da geliştirilmelidir.

Refakat

Ülkemizin önemli bir alışkanlığı, doktora bir tanıdıkla birlikte gitmektir. Bu aslında genellikle fayda üreten bir alışkanlıktır. Ayrıca hastanın şikayetlerinin tarifi konusunda bir dış göz olarak katkı sağlayabilmektedir. Duygusal yapımız şikayetleri tarif ederken her iki yönde de abartma eğilimine yol açabilir. Burada tarafsız bir dış göz gerçeğe ulaşmayı kolaylaştırabilir.

Bu arada birlikte gidilen kişinin doğru seçilmesi ve önceden doktor yanında nasıl davranılacağı konusunda görüş birliği oluşturulması, muayene sırasında olası tartışmaları önleyebilecektir.

Doktor Tavsiyeleri

Doktorla karşılıklı görüşme sırasında, doktor aralarda sorular sorar ve bazı bilgiler verir. Hasta kendini ifade etmeye odaklanmış durumdayken verilen bilgileri etkin dinleyememekte ve çoğunu aklında tutamamaktadır. Bu veri kaybı hastanın etkin işbirliğine zarar vermektedir. Bu nedenle refakatçının da dikkatli dinlemesi, not alması, hatta doktordan izin alınması halinde konuşmaların ses kaydının alınması seçenekleri dikkate alınmalıdır.

Tetkikler

Doktor hastadan tetkikler isterse, görüşme sonrasında ilgili birimlere gidip, tetkiklerin ne zaman yapılabileceği, hastanın nasıl hazırlanması gerektiği dikkatlice öğrenilmeli ve notlar alınmalıdır.
Tetkikler yaptırıldıktan sonra da sonuçların ne zaman, nasıl alınacağı öğrenilmeli ve tedavi sürecinde fazladan zaman kaybına yol açılmamalıdır.

Tedavi

Hasta genellikle doktor görüşmesinin sonucunda sihirli reçete beklentisi içindedir. Ancak doktor tedaviyi destekleyecek birçok uygulama da önerebilmektedir. Doktorun verdiği ilaçların kullanımını bazen eczacı farklı tarif edebilmektedir. Bu nedenle görüşmenin bu bölümü de dikkatle dinlenmeli ve notlar alınmalıdır. Mümkünse ses kaydı burada da çok faydalı olacaktır.

Alınan ilaçlar doktorun tarif ettiği şekilde kullanılmalıdır. Burada sorun yaşanırsa hasta ilacı kesme veya dozu değiştirme gibi seçeneklere kendisi karar vermemeli, doktora mutlaka danışmalıdır. Tedavi doktorun önerdiği sürede sürdürülmeli, eğer kontrol önerilmişse mutlaka önerilen zamanda gidilmelidir.

Eğer operasyon önerilirse, neyin, ne için yapılacağı ve beklenen sonuçla birlikte olası yan etkileri dikkatlice sorgulanmalı ve notlar alınmalıdır. Önemli bir operasyon öneriliyorsa ikinci bir doktordan da görüş alınabilir.

Kontrol

Tıbbi bilgilerdeki belirsizlik ve hastanın müdahaleye değişken tepkileri, tedavide süreç yönetimini gerekli kılmaktadır. Ağır hastalıklarda bu nedenle hasta hastaneye yatırılarak izlenir. Ancak yatış gerektirmeyen hastalıklarda da izlem gereklidir. Bu nedenle doktor hastaya bu konuda da bazı bilgiler verir. Hangi durumda ilacı azaltacağı, hangi durumda keseceği, hangi durumda kontrole geleceği vb.

Sonuç

Görüldüğü gibi bir doktor görüşmesi farklı aşamalardan oluşmaktadır. Her aşama önemlidir. Bu nedenle hasta doktoru tüm görüşme süresince dikkatle dinlemeli, tam anlamadığı bir konu olursa hemen sormalıdır. Nezaket kapsamında bu soruların ihmal edilmesi uygun değildir.
Doktor görüşmesi çok aşamalı, yüksek tempolu ve zengin bilgi içeren bir deneyimdir. Bu nedenle iyi hazırlanma ve yüksek konsantrasyon gerektirir.

Hasta yüksek menfaati için bu görüşmeye kendini iyi hazırlamalıdır.

Üsküdar Üniversitesi Dr.Öğr. Üyesi Ayhan ÖZŞAHİN