Majör depresyonun belirtilerinden çaresizlik, değersizlik, olaylara karşı ilgisizlik gibi durumlar rüyalara da yansıyor. Majör depresyon, ciddiye alınması gereken bir ruh sağlığı sorunudur. Belirtileri fark etmek ve erken müdahalede bulunmak, bireyin yaşam kalitesini artırabilir. Eğer siz veya bir yakınınız majör depresyon belirtileri gösteriyorsa, bir uzmandan destek almayı ihmal etmeyin.

Depresyon çağımızın en sık rastlanan psikolojik sorunlarından biri. Yapılan araştırmalarda, toplumda depresyon oranının %5 olduğu görülüyor. Yine araştırmalara göre, bir kişinin yaşam süresi içinde depresyona girme ihtimali %20 civarında. Halk arasında depresyon denen ama aslında bir tür keyifsizlik tarif edebileceğimiz durumu zaman zaman hepimiz deneyimleriz. Bu durum, depresyondan farklı olmakla birlikte, eğer sık sık tekrarlıyorsa veya oldukça uzun bir süre devam ediyorsa, o takdirde depresyon ihtimalini göz önüne almak gerekir.

Majör Depresyon Nedir?

Majör depresyon, bireyin günlük yaşamını olumsuz etkileyen ciddi bir duygudurum bozukluğudur. Yaygın bir psikiyatrik rahatsızlık olan majör depresyon, bireylerin enerjisini, motivasyonunu ve yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Bu rahatsızlık, yalnızca "üzgün hissetmek" ile sınırlı değildir; kalıcı bir duygusal, bilişsel ve fiziksel etkiler yaratabilir.

Majör Depresyonun Belirtileri

Majör depresyonun belirtileri genellikle iki haftadan uzun süren ve bireyin günlük işlevselliğini bozan bir tabloyla kendini gösterir. İşte en yaygın belirtiler:

- Sürekli üzgün, umutsuz veya boşlukta hissetme.

- Günlük aktivitelere karşı ilgi ve zevk kaybı.

- Aşırı yorgunluk ve enerji kaybı.

- Uyku düzeninde bozulma (uykusuzluk veya aşırı uyuma).

- İştah değişiklikleri (kilo kaybı veya kilo alımı).

- Konsantrasyon güçlüğü ve karar vermede zorluk.

- Kendini değersiz veya suçlu hissetme.

- Ölüm veya intihar düşünceleri.

- Eğer bu belirtiler uzun süre devam ediyorsa, bir uzmandan destek alınması önerilir.

Majör Depresyonun Nedenleri

Majör depresyonun nedenleri bireyden bireye değişiklik gösterebilir. Genetik, biyolojik, çevresel ve psikolojik faktörler bu bozukluğun ortaya çıkmasında etkili olabilir. İşte bazı ana nedenler:

- Genetik Yatkınlık: Ailede depresyon öyküsü olan bireylerde risk artar.

- Beyin Kimyasındaki Dengesizlik: Serotonin, dopamin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerdeki bozukluklar majör depresyona yol açabilir.

- Travmatik Yaşantılar: Çocuklukta yaşanan travmalar, duygusal istismar veya büyük kayıplar depresyon riskini artırabilir.

- Hormonal Değişiklikler: Doğum sonrası dönem, menopoz veya tiroid sorunları gibi durumlar depresyona zemin hazırlayabilir.

- Kronik Stres ve Hayat Olayları: İş kaybı, boşanma veya finansal sorunlar gibi zorlu yaşam olayları depresyon riskini yükseltebilir.

Majör Depresyon Tanısı Nasıl Konulur?

Majör depresyon tanısı, bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından konulabilir. Tanı sürecinde şu adımlar izlenir:

- Detaylı Anamnez: Hastanın geçmiş öyküsü ve semptomları değerlendirilir.

- Psikiyatrik Muayene: Bireyin ruhsal durumunun genel bir değerlendirmesi yapılır.

- DSM-5 Kriterleri: Amerikan Psikiyatri Birliği'nin tanı kriterleri kullanılarak tanı doğrulanır.

- Fiziksel Muayene ve Testler: Bazı durumlarda depresyonun altında yatan fiziksel bir neden olup olmadığını anlamak için testler yapılabilir.

Majör Depresyon Tedavi Yöntemleri

Majör depresyon tedavisinde amaç, bireyin yaşam kalitesini artırmak ve semptomları en aza indirmektir. Tedavi, genellikle aşağıdaki yöntemlerin bir kombinasyonundan oluşur:

1. Psikoterapi

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeye odaklanır.

Psikodinamik Terapi: Bilinçdışı çatışmaları ve geçmiş yaşantıların etkisini ele alır.

Kişilerarası Terapi (IPT): İlişkilerdeki sorunları hedef alır.

2. İlaç Tedavisi

Antidepresanlar, beyindeki kimyasal dengesizlikleri düzeltmeye yardımcı olur. Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRİ'ler) ve Serotonin-Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri (SNRİ'ler) en sık kullanılan ilaç türleridir.

3. Diğer Tedavi Seçenekleri

Elektrokonvülsif Terapi (EKT): Şiddetli depresyon vakalarında kullanılır.

Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (TMS): İlaç tedavisine yanıt vermeyen bireylerde etkili bir seçenektir.

Işık Terapisi: Mevsimsel depresyon tedavisinde kullanılır.

Majör Depresyon İlaçları

Majör depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlar, beynin kimyasal dengesini düzenleyerek depresyon belirtilerini hafifletmeyi amaçlar. Bu ilaçlar genellikle bir psikiyatrist tarafından reçete edilir ve kişiye özel bir şekilde planlanır. İşte en yaygın majör depresyon ilaç türleri:

1. Antidepresan Türleri
a) Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRİ'ler)
Nasıl Çalışır?
Beyindeki serotonin seviyelerini artırarak duygudurumun iyileşmesine yardımcı olur.
Yaygın Kullanılan SSRİ'ler:
Fluoksetin (Prozac)
Sertralin (Zoloft)
Sitalopram (Celexa)
Essitalopram (Lexapro)
Yan Etkiler: Mide bulantısı, baş ağrısı, uykusuzluk veya libido azalması.
b) Serotonin-Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri (SNRİ'ler)
Nasıl Çalışır? Hem serotonin hem de norepinefrin seviyelerini artırarak etkili olur.

Yaygın Kullanılan SNRİ'ler:
Venlafaksin (Effexor)
Duloksetin (Cymbalta)
Yan Etkiler: Aşırı terleme, baş dönmesi, iştah kaybı.
c) Trisiklik Antidepresanlar (TCA'lar)
Nasıl Çalışır? Serotonin ve norepinefrin geri alımını engeller, ancak yan etkileri daha fazladır.

Yaygın Kullanılan TCA'lar:
Amitriptilin
Nortriptilin (Pamelor)
Yan Etkiler: Kilo alımı, kabızlık, ağız kuruluğu, düşük tansiyon.
d) Monoamin Oksidaz İnhibitörleri (MAOI'ler)
Nasıl Çalışır? Beyindeki nörotransmitterlerin parçalanmasını engelleyerek çalışır.

Yaygın Kullanılan MAOI'ler:
Fenelzin (Nardil)
Selegilin (Emsam - transdermal yama formu)
Önemli Not: MAOI kullanan kişiler belirli yiyecek ve ilaçlardan kaçınmalıdır (örneğin tiramin içeren yiyecekler).
e) Atipik Antidepresanlar
Nasıl Çalışır? Beyindeki farklı kimyasal mekanizmalar üzerinde etkili olan ilaçlardır.

Yaygın Kullanılanlar:
Bupropion (Wellbutrin): Dopamin seviyesini artırır.
Mirtazapin (Remeron): Yatıştırıcı etkisi vardır ve iştahı artırabilir.
Yan Etkiler: Sedasyon, kilo alımı, ağız kuruluğu.

2. Antidepresan Kullanımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Etkisini Gösterme Süresi: Antidepresanların etkileri genellikle 2-4 hafta sonra hissedilmeye başlar.
Kişiselleştirilmiş Tedavi: Her birey farklı olduğu için ilaç seçiminde deneme-yanılma süreci gerekebilir.
Doktor Kontrolü: Yan etkiler veya ilaç değişiklikleri mutlaka doktor gözetiminde yapılmalıdır.
Aniden Kesilmemeli: Antidepresanların birden kesilmesi ciddi yan etkilere yol açabilir (örn. yoksunluk semptomları).

3. Antidepresanların Yan Etkileri
Her antidepresan farklı yan etkilere yol açabilir. En sık görülen yan etkiler şunlardır:

-Mide bulantısı
-Uykusuzluk veya aşırı uyuma
-Cinsel işlev bozuklukları
-Baş dönmesi ve baş ağrısı
-Anksiyete veya huzursuzluk
-Yan etkiler genellikle ilacın ilk haftalarında daha belirgin olabilir ve zamanla azalır.

4. İlaçlarla Birlikte Uygulanan Ek Tedaviler
Antidepresan tedavisi genellikle tek başına değil, başka yaklaşımlarla birlikte kullanılır:

Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi yöntemlerle kombine edildiğinde tedavi daha etkili olabilir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Egzersiz, sağlıklı beslenme ve stres yönetimi ilaç tedavisini destekler.

5. Antidepresanlar ve Bağımlılık
Antidepresanlar bağımlılık yapmaz; ancak, vücut ilaçlara alışabileceği için aniden bırakıldığında yoksunluk belirtileri yaşanabilir. İlaç kesimi mutlaka doktor gözetiminde yapılmalıdır.

6. Antidepresanlar Kimler İçin Uygun Değildir?
Bazı bireyler için antidepresanlar dikkatle değerlendirilmelidir:

Hamile kadınlar (ilaçların risk ve faydaları değerlendirilir).
Kronik hastalığı olanlar (özellikle karaciğer ve böbrek sorunları).
Diğer ilaçları kullananlar (ilaç etkileşimleri riski nedeniyle).
 

Majör Depresyon ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Yaşam tarzında yapılacak bazı değişiklikler, majör depresyonun etkilerini hafifletmede önemli rol oynayabilir. Öneriler şunlardır:

- Düzenli Egzersiz: Egzersiz, endorfin seviyelerini artırarak depresyon belirtilerini hafifletebilir.

- Sağlıklı Beslenme: Omega-3 yağ asitleri ve folik asit açısından zengin besinler tüketmek faydalıdır.

- Uyku Düzeni: Yeterli ve kaliteli uyku, zihinsel sağlığı olumlu yönde etkiler.

- Sosyal Destek: Aile ve arkadaşlarla zaman geçirmek önemlidir.

- Stres Yönetimi: Meditasyon, yoga veya nefes egzersizleri stresi azaltabilir.

Majör Depresyonun Önlenmesi

Majör depresyonun tamamen önlenmesi mümkün olmasa da risk faktörlerini azaltmak ve erken müdahalede bulunmak önemlidir. İşte bazı öneriler:

- Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek.

- Stresle başa çıkma becerilerini geliştirmek.

- Düzenli olarak bir ruh sağlığı uzmanına danışmak.

- Alkol ve madde kullanımından kaçınmak.

Majör Depresyon hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Majör depresyon tedavi edilebilir mi?

Evet, majör depresyon doğru tedavi yöntemleriyle büyük ölçüde tedavi edilebilir. Tedavi sürecinde sabırlı olmak ve uzman desteği almak önemlidir.

2. Antidepresanlar bağımlılık yapar mı?

Hayır, antidepresanlar bağımlılık yapmaz. Ancak, doktor kontrolünde kullanılması ve aniden bırakılmaması önemlidir.

3. Çocuklarda majör depresyon görülebilir mi?

Evet, çocuklarda ve ergenlerde de majör depresyon görülebilir. Bu yaş grubunda belirtiler farklı şekillerde ortaya çıkabilir.

4. Majör depresyon tekrar eder mi?

Evet, majör depresyon kronik bir rahatsızlık olabilir ve tedavi edilmezse tekrar etme riski vardır. Ancak, düzenli takip ve doğru tedavi ile bu risk azaltılabilir.

DEPRESYONUN FARKLI DERECELERİ VAR

Hafif depresyonda, olumsuz duygu ve düşünceler gelip kaplar yaşantımızı. Geçmiş ile ilgili tatsız anılar gelir aklımıza sık sık. Gelecek konusunda ise kötümser oluruz. Birilerine veya birşeylere, hayata karşı bir gücenmişlik, bir kırılmışlık hissi vardır. Kendimize acıma da yaşadığımız duygulardan biridir. Tedirginizdir, çabucak sinirleniriz. Bedenimizde bazı ağrılar veya başka şikayetlerimiz olur. Doktora gideriz, ama bir şey çıkmaz.

DEPRESYON AĞIRLAŞTIKÇA HAFIZA ZAYIFLAR

Depresyon ağırlaştıkça başka belirtiler de ortaya çıkmaya başlar. Derin üzüntü ve yoğun çaresizlik duyguları başlar. Kendimizi değersiz görürüz. Olan biten her şey için kendimizi suçlarız. Hafızamız zayıflar, ve konsantrasyon konusunda güçlükler yaşamaya başlarız. Dış dünyaya, olaylara karşı ilgimizi kaybederiz. Eskiden bizi neşelendiren şeyler artık tat vermez olur. Sosyal ortamlara katılmak bile istemeyiz. İyice içimize kapanırız. Sanki tüm enerjimiz vücudumuzdan çekilip gitmiş gibidir. Hareketlerimiz yavaşlar ve azalır. Uykumuz, iştahımız, cinsel hayatımız değişir. Bu duruma Majör Depresyon denir.

RÜYALARDA DA ÇARESİZLİK HİSSEDİLİR

Uyanık hayattaki bu durum, rüyalara da yansır. Yani, depresyonun etkilerini rüyalarda da görebiliriz. Örneğin "çaresizlik", rüyalarda da sık rastlanan bir temadır. Mesela şöyle bir rüya görülebilir: "Deprem olmuş. Çok şiddetli. Her şey yıkılıyor. Ben bir yere çömelip öylece kalakaldım." Bu rüyayı açtığınızda, rüyadaki depremin hayattaki "duygusal" bir depreme karşılık geldiğini görebilirsiniz. Rüyayı gören, eşinden ayrılınca büyük bir duygusal "sarsıntı" yaşamış, hayatında şimdiye kadar kurduğu her şey ona göre "yıkılıp" gitmiştir. Normalde, depremde ne yaparız? Kendimizi korumak için hemen harekete geçer, kaçmaya çalışır veya güvenli olduğunu düşündüğümüz bir yere sığınırız. Peki, rüyada ne oluyor? Rüyayı gören kendini korumak için hiçbir hareket yapmıyor, yere çömelip öylece duruyor. Çünkü  "çaresizlik" duyguları içinde. Çünkü yapabileceği hiçbir şey olmadığını düşünüyor. Çünkü bir şeyler yapsa bile bunların haline çare olmayacağına, kendisini yaşadığı yıkımdan kurtarmayacağına inanıyor.

PSİKOTERAPİNİN ETKİSİ RÜYADA GÖRÜLÜYOR

Psikoterapi süreci içinde depresyon iyileşmeye başladığında, bunun yansımalarını rüyalarda da görülebilir. İyileşmenin ilk dönemlerinde, "deprem" teması rüyalarda devam edebiliyor ama rüyada yaşanan deprem daha hafif oluyor. Rüyadaki depremin şiddetindeki bu değişme ne anlama gelir? Bu, yaşanan duygusal sarsıntı ve yıkımın etkilerinin hafiflediğini gösterir. Bazen de kişinin rüyada harekete geçtiğini görebiliyoruz. Yine deprem oluyor ama bu kez öylece kalakalmak yerine bir şeyler yaptığını görebiliyor rüyasında. Bunun hayattaki karşılığını araştırdığınızda, "Mesela psikoterapiye gelmem, işime daha fazla sarılmaya başlamam… Bir dönem hiçbir şey yapmıyordum. Şimdi ise bunlar kendimi, psikolojimi kurtarmak için yaptığım şeyler" gibi bir yanıtla karşılaşabiliyorsunuz. Psikoterapi ilerleyip de depresyon tamamen düzeldiğinde, deprem rüyaları da silinip gidiyor.