Satranç hilebazlarının peşine düşen profesör

Hile dünya satranç şampiyonalarında önemli bir sorun. İşte satranç hilebazlarının peşine düşen profesör.

Hile dünya satranç şampiyonalarında önemli bir sorun. İşte satranç hilebazlarının peşine düşen profesör.

Satrançta hile yapmanın mümkün olmadığı düşünülür. Ne de olsa hem satranç tahtası hem de taşlar, apaçık ortadadır. Ancak son zamanlarda insanlardan daha iyi oynayan karmaşık bilgisayar programları ve gelişen iletişim teknolojileri sonucu yaşanan skandallar, hilenin dünya satranç şampiyonalarında önemli bir sorun olmaya başladığını gösteriyor. Geçen yı l Fransı z Satranç Federasyonu, Rusya'daki Satranç Olimpiyatları'na katılan üç oyuncuyu cep t elefonu m esajları v e b ir s inyal sistemi aracılığıyla hile yapmakla suçladı. Federasyon oyuncuları beş yıllığına spordan men etti ancak karar temyize götürüldü. Buffalo'daki New York Devlet Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği bölümünde görevli Doçent Doktor Kenneth W. Regan, beş yıldan bu yana hile konusu üzerinde araştırma yapıyor. 52 yaşındaki Reagan, konuyla 2006 Dünya Olimpiyatları'nda Rus Vladimir Kramnik ve Bulgar Veselin Topalov arasındaki maç sonrasında ilgilenmeye başlamış. Topalov'un menajeri Kramnik'i tuvalette bir bilgisayarın yardımına başvurmakla suçlayınca, maç yarıda kesilmiş. Organizatörler çareyi tuvaleti kilitlemekte bulmuş. Kramnik tuvaletin kapısı açılıncaya kadar devam etmeyi reddedince, o turda hükmen mağlup sayılmış. Sonunda kilit açılmış ve Kramnik oyuna devam ederek maçı kazanmış. Hileyi tespit etmeye yönelik matematiksel bir temel oluşturmaya çal ışırken bir sorun ortaya çıkıyor. Çok sayıda değişkeni göz önünde bulundurma zorunluluğu yüzünden, yarış malar daki insan davranışlarını modellemek çok zor. Sorunun bir nedeni, denek sayısının genelde küçük olması (oyuncu başına tur nuvad a yaklaşık 150-200 hareket). Bir diğer sorunsa, bilgisayarlardaki satranç programlarının pozisyonları değerlendirme şeklinden kaynaklanıyor. Regan, "Her bir hamlede satranç takımının en önemsiz taşı olan piyonun değerinin yüzde birine karşılık gelen avantaj rakip bilgisayar programına veriliyordu. Böylesine ufak bir artışta dahi, bilgisayar programının planı değişiyordu" diyor. Bu model, müşteriye özel seçenekler sunmak isteyen Amazon gibi büyük internet perakendecileri için çok önemli olabilir ya da kişiye özel tedaviler geliştirmek gibi daha faydalı alanlarda kullanılabilir. Regan satrançta hile yapmak için bir bilgisayar programından yararlanan herhangi bir kişinin, programı tek satır moduna ayarlaması gerektiğini söylüyor. Bu modda program hızlı bir şekilde olası bir hamleyi seçip hamlenin işe yarayıp yaramayacağını ölçmek için bir dizi başka hamleyle sağlamasını yapıyor. Bu, etkili bir yöntem ama kusursuz değil. Regan gel iştirdiği bi lgisayar programlarını çoklu satır modunda da çalıştırmaya ihtiyaç duydu. Böylece programın yaptığı hesaplamaları ne zaman ve hangi nedenle değiştirdiğini görebilecekti. Bi lgisaya r programla r ının hamlelerinin farklı kabiliyetlerdeki satranç oyuncularının hamlelerine ne kadar uyum sağladığını ölçen bir model yaratmak istiyordu. Bu yüzden 19'uncu yüzyıldan başlayarak satranç oyunlarını yüklediği bir veritabanı oluşturdu. H er o yunda, o rtaya ç ıkan pozisyonlar için tek satır moduna göre bilgisayarın 1 3 a det y arım h amleyi (her bir oyuncu için 6 ila 7 tam hamle) hesaplayıp değerlendirmesini sağladı. Bugüne kadar aralarında tarihin en önemli 50 satranç turnuvasında yapılan karşılaşmaların da bulunduğu 200 bin oyunu analiz etti. Regan insanların satranç oynama şeklinin de değiştiğini gözlemledi. Analizlerine göre, bugün dünya sıralamasında 40'ıncı olan bir oyuncu, 1970'lerde dünya şampiyonu olan ve bir makineye benzetilen Anatoly Karpov kadar iyi oynayabiliyor. Hile yapılıp yapılmadığını anlamak için, oyuncunun Elo sıralaması adı veri len istatistiksel beceri düzeyini bilgisayardaki muadiliyle karşılaştırıyor. Regan, geliştirdiği modelin hi le şüphesi bulunan vakalarda destekleyici bir unsur olarak kullanılabilecek düzeye geldiğini söylüyor. Fransa örneğine dönecek olursak, suçlanan oyunculardan biri olan Sébastien Feller'in iki oyununun sıra dışı özellikte olduğu, yani bilgisayar programıyla yüksek bir korelasyon gösterdiği sonucuna vardı. THE NEW YORK TIMES