KoronaVirüs Kıyafetlerimde mi? Ayakkabılarımda mı ? Saçlarımda mı? Gazetemde mi? Birçok insan virüsü kıyafetleri, ayakkabıları, postaları ve hatta gazeteleri üzerinde evlerine getirme konusunda korkuyor.

Okuyuculardan korona virüs hakkında sorularını göndermelerini istediğimizde ortak bir tema ortaya çıktı: Birçok insan virüsü kıyafetleri, ayakkabıları, postaları ve hatta gazeteleri üzerinde evlerine getirme konusunda korkuyor.

Bulaşıcı hastalık uzmanlarına, aerosol bilimi uzmanlarına ve mikrobiyologlara, gerekli hallerde dışarı çıktığımızda veya kargo gelmesi halinde virüsle temas etme riskleri hakkında okuyucu sorularını cevaplamak için danıştık. Hala önlem almamız gerekmesine rağmen, cevapları güven vericiydi.

Marketten eve geldiğimde kıyafetlerimi değiştirmeli ve duş almalı mıyım?

Sosyal mesafe uygulamasına uyan ve sadece ara sıra bakkal veya eczaneye giden çoğumuz için uzmanlar, eve döndüğümüzde kıyafet değiştirmenin veya duş almanın gerekli olmadığı konusunda hem fikirler. Bununla beraber elinizi her zaman yıkamalısınız. Enfekte bir kişiden gelen hapşırma veya öksürüğün viral damlacıkları ve daha küçük parçacıkları havaya püskürtebileceği doğru olsa da çoğu yere düşecektir.

Araştırmalar, bazı küçük viral partiküllerin yaklaşık yarım saat boyunca havada yüzebileceğini, ancak sivrisinek gibi cirit atmadıklarını ve kıyafetlerinizle çarpışma olasılığının olmadığını göstermektedir.

“Bir süre havada yüzecek kadar küçük bir damlacığın aerodinamik nedeniyle giysilerin üzerine çökmesi olası değildir,” dedi Virginia Tech’den aerosol bilimi uzmanı Linsey Marr. “Damlacıklar vücudunuzun ve giysilerinizin etrafındaki havada hareket edecek kadar küçüktür.”

Neden küçük damlacıklar ve viral parçacıklar genellikle kıyafetlerimizin üstüne düşmez?

“Bunu açıklamanın en iyi yolu, bir kişinin etrafındaki akış çizgilerini veya hava akışını takip etmeleridir, çünkü nispeten yavaş hareket ediyoruz. Bu tıpkı bir arabanın etrafındaki akış çizgilerinde düşük hızda hareket eden küçük böcekler ve toz parçacıkları gibi, ancak araç yeterince hızlı giderse potansiyel olarak ön cama çarparlar,” dedi Marr.

“İnsanlar genellikle bunu gerçekleştirecek kadar hızlı hareket etmezler,” diye devam etti Marr.

“Hareket ettikçe havayı önümüzden iteriz ve damlacıkların ve parçacıkların çoğu da yoldan çekilir. Birisinin büyük damlacıkları kıyafetlerimize yapıştıracak şekilde öksürmesi, hapşırması veya konuşması—bir tükürerek konuşan bir kişi—püskürtmesi gerekir. Damlacıklar, akış çizgilerini takip etmeyecek kadar büyük olmalıdır.”

Yani, alışveriş yapıyorsanız ve birisi üzerinize hapşırırsa, muhtemelen eve gitmek, üstünüzü değiştirmek ve duş almak istersiniz. Ancak, geri kalan zamanda, yavaş hareket eden vücudunuzun hava ve viral parçacıkları basit fizik kuralları sonucu giysilerinizden uzaklaştırdığını düşünerek rahat olun.

Virüsün saçlarımda veya sakalımda olma riski var mı?

Yukarıda özetlenen tüm nedenlerden dolayı, sosyal mesafeyi uyguluyorsanız, saçınızın veya sakalınızın viral kontaminasyonu konusunda endişelenmemelisiniz. Birisi başınızın arkasında hapşırmış olsa bile, saçınıza düşen herhangi bir damlacık olası bir enfeksiyon kaynağı olmayacaktır.

Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi St. Louis Çocuk Hastanesi pediatrik bulaşıcı hastalıklar eğitmeni Dr. Andrew Janowski “Birisinin enfekte olmuş olması için gereken süreçleri düşünmeniz gerekir,” dedi. “Hapşıran biri var ve bu hapşırıkta X miktarda virüs olmalı. Ve bir o kadar damlacık üzerinize yapışmalı.”

Janowski, “Daha sonra, viral parçacıklarda zaten önemli bir azalmaya sahip olan bu damlacıklara bulanmış saç veya kıyafetlerinize dokunmanız gerekir,” dedi. “Sonra ona dokunmanız ve ardından yüzünüzün herhangi bir kısmına dokunmanız gerekir. Gerçekleşmesi gereken olaylar dizisinden geçtiğinizde, bu kadar çok sayıda şeyin doğru gerçekleşmesi gerekir. Bu çok düşük bir risk oluşturur.”

Çamaşır yıkamak ve kıyafetleri türlerine göre ayırma konusunda endişelenmeli miyim? Viral parçacıkları kıyafetlerimden sallayarak havaya gönderebilir miyim?

Bu sorunun cevabı, rutin çamaşır yıkama veya hasta bir kişinin arkasından temizlik yapıp yapmadığınıza bağlıdır.

Rutin çamaşır yıkama endişeye neden olmamalıdır. Normalde nasıl yıkıyorsanız yine öyle yapın. Norovirüs gibi bazı virüslerin temizlenmesi zor olsa da grip virüsü gibi yeni korona virüs de sabuna karşı savunmasız bir yağ zarıyla çevrilidir. Çamaşırlarınızı her zamanki çamaşır deterjanıyla yıkamak, kumaş talimatlarını takip etmek, ardından kurutma makinesinde kurutmak virüsü çıkarmak için fazlasıyla yeterlidir, ilk etapta virüs olsa bile.

Marr, “Virüslerin kıyafetlere (damlacıklardan) birikebileceğini ve daha sonra hareketle havaya sallanabileceğini biliyoruz, ancak bunun bir endişe olması için, açık havada yürüyüş yapan veya bir markete giden tipik bir kişinin karşılaşabileceğinden çok daha fazla virüse ihtiyacınız olacak,” dedi.
Bunun istisnası, hasta bir kişiyle yakın temas halinde olmanızdır.

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, hasta olan birinin ardından temizlik yaparken eldiven giymenizi ve kıyafet ve yatak örtülerini silkelememeye dikkat etmenizi önerir. Mümkün olan en sıcak su ayarını kullanın ve tamamen kurutun. Hasta bir kişinin çamaşırlarını geri kalan hane halkınınkiyle karıştırabilirsiniz. Ancak sadece çamaşırları bir süre bekletmek de riski azaltır, çünkü virüs kurur ve çürür.

Marr “Bu tür virüslerin kumaş üzerinde çelik veya plastik gibi sert, katı yüzeylere göre daha hızlı bozulma eğiliminde olduğunu biliyoruz,” dedi.

Peki virüs kumaşta ve diğer yüzeylerde ne kadar süre yaşayabilir?

Bu yeni korona virüsün yüzeylerde ne kadar süre yaşadığını hakkındaki bilgimizin çoğu, Mart ayında New England Tıp Dergisi'nde yayınlanan önemli bir çalışmadan geliyor. Çalışma, virüsün ideal koşullar altında sert metal yüzeylerde ve plastikte üç güne kadar ve kartonda 24 saate kadar yaşayabildiğini saptadı.

Fakat çalışma kumaşı araştırmadı. Yine de çoğu virüs uzmanı, karton araştırmasının virüsün kumaş üzerinde nasıl davrandığı hakkında ipuçları sunduğuna inanıyor. Karton içindeki emici, doğal liflerin, virüsün sert yüzeylerde olduğundan daha hızlı kurumasına neden olduğu görülmüştür. Kumaştaki liflerin benzer bir etki üretmesi muhtemeldir.

Başka bir korona virüs biçimi olan şiddetli akut solunum sendromuna neden olan virüs üzerine 2005 tarihli bir çalışma daha fazla güvence sağlar. Bu çalışmada, araştırmacılar kağıt üzerinde ve pamuklu bir elbisede giderek artan miktarda viral örnekleri test ettiler. Virüsün konsantrasyonuna bağlı olarak etkisiz hale gelmesi beş dakika, üç saat veya 24 saat sürdü.

Araştırmacılar “Damlacıkta nispeten yüksek bir virüs yükü olsa bile, kağıt ve pamuk materyali için hızlı bulaşıcılık kaybı gözlendi,” sonucuna vardılar.

Posta, paketler veya gazete hakkında endişelenmeli miyim?

Posta veya paketlerden hastalanma riski son derece düşüktür ve bu noktada sadece teoriktir. Birisinin bir paket açmasından veya gazete okumasından dolayı hastalandığını gösteren belgelenmiş hiçbir vaka yoktur.

Ancak bu önlem almamanız gerektiği anlamına gelmez. Posta veya paketleri taşıdıktan veya gazeteyi okuduktan sonra, ambalajı atın ve ellerinizi yıkayın. Hâlâ bu konuda endişeli hissediyorsanız, New England Journal çalışmasına bakın ve postaları ve paketleri ele almadan önce 24 saat bekletin.

Köpeği yürütmek veya egzersiz yapmak için dışarı çıkarsam bulaşma konusunda ne kadar endişelenmeliyim?

Dışarıya çıktığınızda virüsü yakalama şansınız, diğerlerinden güvenli bir mesafede olmanız koşuluyla, son derece düşüktür.

Brisbane, Avustralya'daki Queensland Teknoloji Üniversitesi'nde Uluslararası Hava Kalitesi ve Sağlık Laboratuvarı Direktörü Prof. Lidia Morawska şöyle diyor: “Açık havada güvenlidir ve etrafta asılı hiçbir virüs yüklü damlacık bulutu yoktur.”

Morawska “İlk olarak, dışarıda yayılmış olan bulaşıcı damlacıklar hızla dış mekanda seyrelir, böylece konsantrasyonları hızla önemsiz hale gelir,” dedi. “Ek olarak, virüsün dışarıdaki stabilitesi içeridekinden önemli ölçüde daha kısadır. Çok kalabalık bir yerde olmadıkça dışarıda gerçekten bir sorun yok, artık buna zaten izin verilmiyor. Yürüyüş yapmak ve koşmak güvenlidir, havadaki virüsten endişelenmeyin, kıyafetlerin acilen yıkanması gerekmez.”

Dışarıdan eve geldiğimde ayakkabılarımı çıkarmam ve silmem gerektiğini okudum. Değerli dezenfektan mendillerimi ayakkabılarımı temizlemek için harcamalı mıyım?

Ayakkabılar bakteri ve virüsleri barındırabilir, ancak bu yaygın bir enfeksiyon kaynağı oldukları anlamına gelmez. 2008 yılında Rockport Shoes tarafından yaptırılan bir çalışmada, ayakkabı tabanlarımızda dışkı bakterileri de dahil olmak üzere birçok iğrenç madde bulundu. Çin'de sağlık çalışanları arasında yapılan yeni bir araştırma, sağlık çalışanlarının yarısının ayakkabılarında korona virüs tespit etti; ki bu, enfekte hastaların olduğu hastanelerde çalıştıkları için beklenmedik bir şey değildi.

Öyleyse ayakkabılarımızla ne yapmalıyız? Eğer ayakkabılarınız yıkanabiliyorsa yıkayabilirsiniz. Bazı okuyucular ayakkabı tabanlarını bir mendille temizlemekle ilgili sorular sordu. Bu önerilmiyor. Sadece iyi bir mendil israf etmekle kalınmaz  aynı zamanda ayakkabınızın tabanından veya yerden doğrudan ellerinize mikropları da taşır.

Ayakkabılarınızda nelerin gizlendiğini düşünmemeye çalışabilirsiniz ve ailenizle konuşup eve ayakkabıyla girilmemesini sağlayabilirsiniz. Yerde emekleyen veya oynayan bir çocuğunuz, alerjisi olan veya bağışıklık sistemi bozulmuş bir aile üyeniz varsa, ayakkabısız bir ev genel hijyen için iyi bir fikir olabilir.

Janowski, ayakkabıların korona virüs bulaşması açısından büyük bir endişe kaynağı olmadığını, ancak ayakkabılarınızın nelere bastığını düşünürseniz sizi iğrendirebileceğini söyledi.

“Bakteriler hakkında konuşmak istiyorsanız, bakterilerin ayakkabı üzerinde yaşamayı sevdiğini biliyoruz,” diye devam etti Janowski, “Neye basmış olduğunuzu asla bilemezsiniz.”

The New York Times