Örtülü hafızanız, bilinçli olarak düşünmeden bir şeyleri nasıl yapacağınızı hatırlamanıza yardımcı olur. Bisiklete nasıl binileceği ve evde nasıl gezinileceği gibi beceri ve alışkanlıkları içerir. Aynı zamanda bir şarkının sözlerini hatırlamak gibi kolayca ve otomatik olarak aklınıza gelen şeyleri de kapsar.

Örtülü ve Açık Bellek

Örtülü hafızanız bilinçsizdir, bu da bir şeyi bilinçli olarak düşünmeden otomatik olarak hatırladığınız anlamına gelir. Açık hafızanız bilinçlidir, bu da bir şeyi kasıtlı olarak hatırladığınız anlamına gelir. Örtülü bellekle, bir şeyleri saklarsınız ve bunlar otomatik olarak size geri gelir. Bunları geri almak için çaba harcamanıza gerek yok.

Örneğin arabanızı nasıl kullanacağınızı hatırlıyorsunuz. Gitmek istediğinizde otomatik olarak gaza basıyorsunuz. Yavaşlamak veya durmak istediğinizde frene basarsınız. Başka bir örnek, geçmişte yaşanan benzer bir olay nedeniyle bir şeye belirli bir şekilde tepki vermenizdir. Örneğin bir zamanlar izlediğiniz bir korku filmini hatırlatan bir şey gördüğünüzde korkabilirsiniz.

Açık hafızanız ise gerçekler ve olaylar gibi şeyleri hatırlamayı ve tanımayı içerir. Örtülü hafızanın aksine, ne hatırladığınızın farkındasınız. Açık bellek, kim, ne, nerede, ne zaman ve nasıl olduğunu hatırlamanıza yardımcı olur. Örneğin, annenizin doğum gününü, yunusların memeli olduğunu ya da bir zamanlar yaptığınız bir tatilin ayrıntılarını hatırlayabilirsiniz.

Örtülü ve açık bellek arasındaki farkı düşünmenin basit bir yolu, örtülü belleğin "nasıl olduğunu bilmeyi", açık belleğin ise "bunu bilmeyi" içermesidir.

Açık bellek zamanla kaybolma eğilimindedir. Öğrendiğiniz şeyleri hatırlamıyorsanız daha sonra hatırlamakta zorlanabilirsiniz. Öğrendiklerinizi düzenli olarak uygulamasanız bile örtülü hafıza uzun süre dayanır. Örtülü hafıza ömür boyu sürebilir.

Örtülü Bellek Türleri

Bildirimsel olmayan bellek olarak da adlandırılan örtülü belleğin beş türü vardır:

İşlemsel hafıza bir şeyin nasıl yapılacağını hatırlamanıza yardımcı olur. Okumak, yüzmek ve ayakkabılarınızı bağlamak gibi şeyleri içerir. Bu görevleri veya becerileri nasıl yapacağınızı düşünmenize gerek yok. Bunları otomatik olarak yapabilirsiniz.

- Erken Başlangıçlı Demans: Bakıcı Rehberi

İşlemsel hafıza zihinsel ve motor becerilerle birlikte çalışır. Örneğin okumayla ilgili zihinsel becerileri veya bisiklete binmeyle ilgili motor becerileri öğrendikten sonra bunlar ikinci doğanız haline gelir.
Hafızayı hazırlamak, geçmişte deneyimlediğiniz bir şeye dayalı bir reaksiyonu tetikler. Neden bu tepkiyi verdiğinizin farkında olmayabilirsiniz. Örneğin, bir korku filmi izliyorsanız bir örümcek görmek korku tepkisini tetikleyebilir. Korkmaya hazır olduğunuzun farkında olmayabilirsiniz.

Hazırlama efektleri, halihazırda bildiklerinize dayalı ilişkiler oluşturur. Örneğin, birisi size üç kelimeden oluşan bir liste verir ve dördüncü kelimenin boşluğunu doldurmanızı isterse, ne söyleyeceğiniz kelimelerle ne ilişkilendirdiğinize bağlı olabilir.

Diyelim ki listede “banyo”, “kabarcıklar” ve “temiz” kelimeleri yer alıyor ve dördüncü kelime “s” ve “o” harfleriyle başlıyor. Beyniniz ilk üç kelimeden dolayı kelimenin “sabun” olduğunu düşünebilir. Ancak ilk üç kelime "yemek pişirmek", "yemek" ve "sıcak" ise dördüncü kelimenin "çorba" olduğunu düşünme olasılığınız daha yüksektir.

Kategori öğrenme, belirli renkler veya belirli yüzler gibi şeyleri bilinçsizce gruplandırdığınız ve böylece onları karşılaştırıp daha iyi anladığınız yerdir.

Kategori öğrenmeyle beyniniz deneyimlerdeki ortak noktaları arar ve bunları anlamlı kategorilere ve kavramlara yerleştirir. Bu, daha önce hiç karşılaşmamış olsanız bile, bir şeyi anında tanımanıza ve ona doğru şekilde yanıt vermenize yardımcı olur.

Örneğin, insanlarla arkadaşça karşılaşmalarınızdan gelen arkadaşça yüz ifadelerini saklarsınız, böylece arkadaş canlısı bir yüzü gördüğünüzde, o kişiyle daha önce hiç tanışmamış olsanız bile tanıyabilirsiniz.

Duygusal öğrenme, duygularınızın bir şeyleri nasıl sakladığınızı ve hatırladığınızı şekillendirdiği zamandır. Örneğin, belirli bir olaya bağlı güçlü duygularınız varsa, olaya ilişkin hafızanız, güçlü duyguların olmadığı duruma göre daha güçlü olabilir.

Ayrıca ayrı olayları nasıl hatırladığınızı da etkileyebilir. Örneğin, psikolojik bir travma yaşadıktan sonra, bu durum size onu hatırlatan başka bir olaya karşı güçlü bir duygusal tepkiyi tetikleyebilir. Algısal öğrenme, gördüğünüz, duyduğunuz, hissettiğiniz, kokladığınız ve tattığınız şeyleri anlamlandırmanıza yardımcı olur. Uyaranlara tekrar tekrar maruz kaldığınızda, benzer görünebilecek şeylerdeki küçük farklılıkları fark etmenize yardımcı olur. Bunun bir örneği, müzik perdelerini defalarca dinledikten sonra aralarındaki farkı nasıl anlayacağınızı öğrenmenizdir.

Açık Bellek Türleri

Bildirimsel bellek olarak da adlandırılan açık belleğin dört türü vardır: Epizodik hafıza, hafızanızın, sahip olduğunuz deneyimler hakkındaki bilgileri bilinçli olarak depolaması ve geri çağırmasıdır. Bu deneyimlere aynı zamanda epizodlar da denir. Örneğin geriye dönüp baktığınızda okuldaki ilk gününüzü hatırlayabilirsiniz.

Semantik hafıza, dünya hakkında öğrendiğiniz bilgileri hatırladığınız zamandır. Aynı zamanda “genel hafıza” olarak da adlandırılır. Ortak bilgileri, akademik bilgileri, kelimelerin anlamlarını ve uzman olduğunuz konuları içerir. Örneğin, İstanbul'un Türkiye'de bir şehir olduğu gibi belirli bir gerçeği hatırlamak için hafızanızı araştırabilirsiniz.

Otobiyografik hafıza, bir şeyleri depolamak ve hatırlamak için kişisel geçmişinizi kullanır. Hem olaysal hem de anlamsal anıları içerebilir.

Belirli nesnelere, kişilere, mekanlara veya zamana ilişkin anılarınız kişisel deneyimlerinize dayanmaktadır. Onları görüyor ve kendi bakış açınızdan hatırlıyorsunuz. Bunlar özneldir ve kendinizi ve dünyayı nasıl gördüğünüze göre şekillenir.

Uzamsal bellek, nesnelerin veya yerlerin nerede bulunduğunu bilmenize yardımcı olur. Beyniniz, yolunuzu bulmanıza yardımcı olmak için yön, mesafe ve oryantasyon da dahil olmak üzere nesnelerin nerede konumlandırıldığına ilişkin bilgileri depolar.

Örneğin, yerel bir alışveriş merkezinde belirli bir mağazanın nerede olduğunu hatırlıyorsunuz veya eve giderken arabayla gideceğiniz rotayı hatırlıyorsunuz.

Örtülü ve Açık Bellek Örnekleri

Örtülü bellek, bilinçli bir çaba harcamadan bir şeyleri saklayıp hatırladığınız zamandır. Genellikle becerileri, alışkanlıkları ve hazırlayıcı etkileri içerir.

- Dişlerini fırçalamak
- Top yakalamak
- Araba kullanmak
- Daha önce yaşanan bir olaydan dolayı korkmak
- Mahallenizde dolaşmak
- Geçmiş deneyimlerden dolayı duygusal bir tepki vermek
- Kahvaltı yapmak
- Bir enstrüman çalmak
- Okuma
- Bir şarkının sözlerini hatırlamak
- Bisiklete binmek
- Yüzme
- Ayakkabılarını bağlamak

Açık hafıza, gerçekleri, olayları ve kişisel deneyimleri bilinçli olarak hatırladığınız zamandır. Kasıtlı olarak bilgi almayı içerir.

Örneklerle;

- Doktor randevularının tarih ve saatleri
- Okuldaki ilk gününüz gibi geçmiş bir olayla ilgili ayrıntılar
- Londra'nın İngiltere'nin başkenti olduğunu bilmek
- Bir köpeğin neye benzediğini bilmek
- Belirli bir mağazanın nerede olduğunu bilmek
- Afrika'da hangi ülkelerin olduğunu bilmek
- Dün akşam yemeğe kimin geldiğini bilmek
- Kelimelerin anlamları
- Yapılacaklar listenizdeki öğelerin hatırlanması
- “Zil çalan” bir şeyi tanımak
- Eve dönüş yolunu hatırlamak
- İşe gitmek için otobüse binmek gibi yaptığınız bir şeyi hatırlamak
- Başınıza gelenlerin anlık görüntüleri
- En iyi arkadaşınızın doğum günü

Epizodik hafıza örnekleri yaşam olaylarını içerir. Başınıza gelen veya çevrenizde olan bazı şeyleri düşündüğünüzde, anlık görüntüleri veya kısa bölümleri zihninizde yeniden canlandırabilirsiniz. Örneğin ilk iş gününüzde yaşananları ya da düğününüzdeki olayları hatırlıyor olabilirsiniz.

Anlamsal bellek örnekleri dünya hakkında bildiğiniz bilgileri içerir. Ortak nesneler ve kelimelerin anlamları hakkında genel bilgiler içerir. Örneğin İngiltere'nin başkentinin Londra olduğunu ya da bir vazoda çiçek bulunduğunu hatırlayabilirsiniz.

Örtülü bellek, bilinçli olarak düşünmeden bir şeyleri nasıl yapacağınızı hatırlamanıza yardımcı olur. Bisiklete binmek gibi beceri ve alışkanlıkların yanı sıra bir şarkının sözleri gibi otomatik olarak aklınıza gelen şeyleri içerir. Gerçekler ve olaylar gibi şeylerin bilinçli olarak hatırlanmasını içeren açık hafızadan farklıdır.

Örtülü ve açık bellek örnekleri nelerdir?

Örtülü belleğe bir örnek, bisiklete binmek gibi bir şeyin nasıl yapılacağını bilmektir. Bunu düşünmeden otomatik olarak yapabilirsiniz. Açık belleğe bir örnek, annenizin doğum günü gibi kasıtlı olarak yaptığınız bir olayı veya olguyu hatırlamaktır.

Açık ve örtülü biliş arasındaki fark nedir?

Açık bilişte, bir şey hakkında düşünmek için kasıtlı stratejiler kullanırsınız. Örtülü bilişle bilgiyi farkında olmadan otomatik olarak alırsınız.

Örtülü ve açık öğrenmeye örnekler nelerdir?

Örtülü öğrenmeye bir örnek, farkında olmasanız bile, yaşadığınız bir deneyim hakkında bilgi depolamaktır. Açık öğrenmeye bir örnek, bir ders kitabından gerçeklerin alınmasıdır.

Açık belleğin üç örneği nedir?

Bir köpeğin neye benzediğini bilmek, Londra'nın İngiltere'nin başkenti olduğunu bilmek ve belirli bir mağazanın nerede olduğunu bilmek

Açık bilgiye örnek nedir?

Açık bilgiye iyi bir örnek, tarihi olayların tarihleri gibi bir ders kitabından öğrendiğiniz bilgilerdir. Örneğin, çoktan seçmeli bir sınava girdiğinizde, sınava gireceğiniz tarihleri bilinçli olarak hatırlarsınız.

Örtülü ve açık ihtiyaç örnekleri nelerdir?

Örtülü ihtiyaçlar, ne düşündüğünüzü, hissettiğinizi ve yaptığınızı etkileyen bilinçdışı şeyleri içerir. Sizi keyif aldığınız bir aktivite gibi yapmak istediğiniz şeylere doğru iterler. Açık ihtiyaçlar sizi yapmanız gerekeni yapmaya motive eder. Örneğin, başkalarını mutlu edecek bir şey yapmaya yöneldiğinizi hissedebilirsiniz.